Med-Practic
Նվիրվում է վաստակաշատ ուսուցիչ Գրիգոր Շահյանին

Իրադարձություններ

Հայտարարություններ

Մեր հյուրն է

Հրատապ թեմա

Պատմության էջերից

Բժշկությունը Հին Հայաստանում: Ջուրջուս իբն Ջիբրայիլ իբն Բախտիշու. «Սալուտեմ» ամսագիր

Բժշկությունը Հին Հայաստանում: Ջուրջուս իբն Ջիբրայիլ իբն Բախտիշու. «Սալուտեմ» ամսագիր

Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուն հիվանդանոցի հիմնադիրն է` բառի ժամանակակից իմաստով: 800 թ. նա Բաղդադում կառուցել է առաջին հիվանդանոցը` Հարուն ալ-Ռաշիդ խալիֆի նախաձեռնությամբ:


Քիչ չեն հին հայերի կուտակած գործնական գիտելիքները բժշկության բնագավառում։ Հայաստանում բժըշկական գիտելիքների զարգացման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել հայերի կապերը Իրանի, Հունաստանի, Սիրիայի, Արաբական խալիֆայության, իսկ ավելի ուշ` Բյուզանդիայի ժողովուրդների հետ։ Սակայն, ժառանգելով մի շարք հին արևելյան և անտիկ ավանդույթներ, ազդեցություն կրելով բյուզանդական մշակույթից, Հայաստանի հին մշակույթը զարգացավ ինքնուրույն ուղիով։


Բժշկությունը Հայաստանում գոյություն ուներ հնագույն ժամանակներից։ Այդ մասին մեզ են հասել տարբեր վկայություններ, այդ թվում` մոր և մանկան քարե և մետաղական պատկերներ (որպես մայրության և պտղաբերության խորհրդանիշ), որոնք պատկանել են Վանի թագավորության ժամանակաշրջանին, բրոնզե դարից` բժշկական գործիքներ, տրեպանացիայի հետքերով գանգեր։


Հայկական ժողովրդական բժշկության, բանահյուսության և միջնադարի հայ գրականության մեջ պահպանվել են էմպիրիկ բնույթի բժշկական գիտելիքներ, որոնց դիմում էին բուժական նպատակներով։
Հայաստանը հայտնի էր իր դեղաբույսերով, որոնք արտահանվում էին նաև այլ երկրներ։ Դեռևս մ.թ.ա. առաջին դարում Հայաստանում կար դեղաբույսերի աճեցման այգի։ Հայկական բժշկությունից այլ ժողովուրդների բժշկության մեջ են ներթափանցել հայկական կավը, բորակը, անուշադրը և այլն։


Մ.թ. III դարից Հայաստան-Բյուզանդիա կապերը սերտացան Հայ երիտասարդությունն ուսման նպատակով ուղևորվում էր Աթենք, Ալեքսանդրիա և հելլենական մշակույթի այլ կենտրոններ։ IV դարում հայերի կողմից քրիստոնեության ընդունումը և Բյուզանդիայի հետ սերտ կապերն ազդեցություն ունեցան հայկական բժշկության վրա։

 


Մ.թ. V դարում հայերն ունեին բավականինքանակի մշակված սեփական բժշկական տերմինաբանություն։


Հայաստանում III դարում բացվեցին առաջին քաղաքացիական բժշկական հաստատությունները. 260-270 թթ. Արբենուտ տեղանքում բացվեց առաջին բորոտանոցը՝ նախատեսված 35 բորոտների համար։ IV դարից սկսած
Հայաստանում բացվեցին հիվանդանոցային հաստատություններ և ապաստարաններ տկարների համար, որոնք ղեկավարվում էին հոգևորականների կողմից, սակայն գոյատևում էին բնակչության հաշվին։


V դարից հայկական բժշկության մեջ ներթափանցեցին մեծ քանակությամբ հունական բժշկական բառեր և տերմիններ, որոնք մինչև X-XI դարերը զուգահեռաբար կիրառվում էին հայկական տերմինների հետ միասին։ Հունական բժշկության ազդեցությունը շարունակվեց մինչև VIII դարը ներառյալ, և թուլացավ IX-X դարերում։


Ջուրջուս իբն Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուն (688-765 թթ.)՝ հայտնի նաև որպես Բախտիշու Գունդիշապորի (Գևորգ որդի Գաբրիելի Բախտիշու), VIII դարի Արաբական խալիֆայության հայկական ծագմամբ միջնադարյան բժիշկ էր, որը եղել է Գունդիշապուր (Բեթլաբադ) քաղաքի բժշկական դպրոցի գլխավոր բժիշկը։


Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուի թոռը՝ Բախտիշու դինաստիայի երրորդ ներկայացուցիչը, համարվում է «հիվանդանոց» երևույթի հիմնադիրը: Իր հիվանդանոցը նա կառուցել է Բաղդադում մոտավորապես 800 թվականին՝ Հարուն ալ-Ռաշիդ խալիֆի մտահղացմամբ:

 


Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուն Բախտիշու պալատական դինաստիայի հիմնադիրն էր, որի անդամները երկար տարիներ եղել են արաբական խալիֆների գլխավոր բժիշկները` չնայած շարունակում էին քրիստոնյա մնալ։ 765 թ. Ջիբրայիլը բուժեց մահամերձ Ալ-Մանսուր խալիֆին, որին երկրի ոչ մի բժիշկ չէր կարողացել բուժել։ Դրա շնորհիվ նա սիրվեց երկրի ղեկավարի և Արաբական խալիֆայության ամբողջ վերնախավի կողմից։


Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուն պատմության մեջ առաջին հիվանդանոցի հիմնադիրն է` բառի ժամանակակից իմաստով, որը կառուցել է Բաղդադում 800 թ.` Հարուն ալ-Ռաշիդ խալիֆի նախաձեռնությամբ:


Ջիբրայիլ իբն Բախտիշուի ծոռը՝ Աբուսայել Բախտիշուն (960-1048) եղել է Ավիցեննայի (Աբու Ալի Հուսեյն իբն Աբդալլահ իբն Սինա, 980-1037) ուսուցիչը։


Նա և իր հետնորդները վեց սերունդ շարունակ հաջողությամբ ծառայում էին խալիֆաթին, հայտնի էին մահմեդական աշխարհում ու բարձր վարձատրվում էին ընդհուպ մինչև XI դարի սկիզբը:


Սակայն լավ է, որ կան հակասական տարբերակներ՝ ընթերցողին իրավունք տալով կարդալ և՛ մեկը, և՛ մյուսը, իսկ եզրակացություններն անել ինքնուրույն։

 

«ՍԱԼՈՒՏԵՄ» առողջ ապրելակերպի ամսագիր
Պետական գրանցման համար․ 211․200․00969
[email protected]
+(374) 91 64 10 15
+(374) 98 79 15 15

Սկզբնաղբյուր. «Սալուտեմ» առողջ ապրելակերպի ամսագիր, N1
med-practic.com կայքի ադմինիստրացիան տեղեկատվության բովանդակության համար

պատասխանատվություն չի կրում
Loading...
Share |

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ

Կարդացեք նաև

Բժշկության ոլորտում ամենակարևոր 10 բացահայտումները
Բժշկության ոլորտում  ամենակարևոր 10 բացահայտումները

Ողջ անցած տարվա ընթացքում շարունակվեցին անբուժելի հիվանդությունների դեմ դեղամիջոցներ ստեղծելու աշխատանքները, ինչպես նաև, մինչև վերջին պահն անբուժելի համարվող հիվանդների բուժման համար նորագույն մեթոդներ ստեղծելու ոլորտում հետազոտությունները...

Առողջապահության լրատու 1-2.2013 Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
Մարտի 3-ին ծնվել է ամերիկացի գիտնական, գյուտարար և գործարար, հեռախոսակապի հիմնադիր Ալեքսանդր Բելլը
Մարտի 3-ին ծնվել է ամերիկացի գիտնական, գյուտարար և գործարար, հեռախոսակապի հիմնադիր Ալեքսանդր Բելլը

Հեռախոսը` Բելլի ամենահայտնի հայտնագործությունը, նրան հարուստ դարձրեց: Բայց  Բելիի գիտական աշխատանքների և գյուտերի մեծ մասը խուլ ու համրերի հաղորդակցման միջոցների կատարելագործմանն էր նվիրված: Նա դասախոսություններ...

Գիտե՞ք, որ... Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
Փետրվարի 12-ին ծնվել է մեծ բնախույզ Չարլզ Դարվինը
Փետրվարի 12-ին ծնվել է մեծ բնախույզ Չարլզ Դարվինը

«Մարդը դառնում է առաջին բացահայտողը` ցանկացած երևույթի ծագումն իմանալու ձգտմամբ»

Այս պատմության հերոսը Չարլզ անունով մի երիտասարդ անգլիացի է, ով ապրել է նախանցած դարում...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
Փետրվարի 6-ին ծնվել է ամերիկացի սննդաբան, «Սոված սննդակարգի հրաշքը» գրքի հեղինակը
Փետրվարի 6-ին ծնվել է ամերիկացի սննդաբան, «Սոված սննդակարգի հրաշքը» գրքի հեղինակը

Պոլ Բրեգգը Ամերկայում առողջ սնունդ ընդունելու շարժման հիմնադիրներից է: Նրա կողմից մշակվել են մարմնի դիմադրողականությունը բարձրացնելուն նպաստող քաղցի և շնչառության հատուկ մեթոդներ...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
1928 թ. փետրվարի 5-ին առաջին անգամ արհեստական ճանապարհով վիտամին D-ն ստեղծվեց
1928 թ. փետրվարի 5-ին առաջին անգամ արհեստական ճանապարհով վիտամին D-ն ստեղծվեց

1928 թ. այս օրը երկրագնդում բնակվող և վիտամին D-ի պակասությամբ տառապող բոլոր բնակիչները նվեր ստացան: Փետրվարի 5-ին մարդու սննդակարգի համար անփոխարինելի այս վիտամինը...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
1944 թ. փետրվարի 4-ին գիտնականներն ապացուցեցին, որ ժառանգական տեղեկատվության կրողը ԴՆԹ-ն է
1944 թ. փետրվարի 4-ին գիտնականներն ապացուցեցին, որ ժառանգական տեղեկատվության կրողը ԴՆԹ-ն է

1944 թ. փետրվարի 4-ին լույս տեսավ ԱՄՆ «The Journal of Experimental Medicine» ամսագիրը, որտեղ կենսաբանության մեջ կարևոևագույն հայտնագործման մասին հոդված էր տպագրված...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
Հունվարի 27-ին ծնվել է ամերիկացի հոգեբան, էկոլոգիական հոգեբանության հիմնադիրներից Ջեյմս Գիբսոնը
Հունվարի 27-ին ծնվել է ամերիկացի հոգեբան, էկոլոգիական հոգեբանության հիմնադիրներից Ջեյմս Գիբսոնը

Ջեյմս Ջերոմ  Գիբսոնն առաջին հերթին հայտնի է ընկալման հետազոտություններով և տեսություններով: Հոգեբանության մեջ նոր ուղղության առաջատարը դարձավ, ով ընկալումը դիտում էր որպես հետևություններ...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
1755 թ. հունվարի 25-ը որպես Մոսկվայի պետական համալսարանի ծննդյան օր
1755 թ. հունվարի 25-ը որպես Մոսկվայի պետական համալսարանի ծննդյան օր

Հնագույն ռուսական համալսարանի հիմնադրման մեջ մեծ դեր է խաղացել Միխայիլ Լոմոնոսովը, ինչի համար էլ Մոսկվայի պետական համալսարանը կրում է նրա անունը...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
Հունվարի 23-ին 1849 թ. Նյու-Յորք նահանգում առաջին անգամ կնոջը բժշկի դիպլոմ է շնորհվել
Հունվարի 23-ին 1849 թ. Նյու-Յորք նահանգում առաջին անգամ կնոջը բժշկի դիպլոմ է շնորհվել

Այսօր բժշկի մասնագիտության մեջ կանայք ավելի շատ են, քան՝ տղամարդիկ: Չէ̉ որ երբևէ այն միայն տղամարդկանց իրավասությունն էր: Առաջին դիպլոմավորված կին-բժիշկը Էլիզաբեթ Բլեկվելլն էր...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
1998 թ. հունվարի 12-ին Փարիզում ստորագրվել է Մարդու կլոնավորումն արգելելու մասին արձանագրությունը
1998 թ. հունվարի 12-ին Փարիզում ստորագրվել է Մարդու կլոնավորումն արգելելու մասին արձանագրությունը

Կլոնավորումը գենետիկական բնութագրերի նույնական հավաքածուի և արտաքինի ամբողջական վերարտադրությունն է: Մարդու կլոնավորման տեխնոլոգիան դեռևս մշակված չէ: Եվ այստեղ առաջանում են ինչպես տեսական...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
1917 թ. հունվարի 12-ին ծնվել է հնդիկ գիտնական և գուրու, տրանսցենդենտալ մեդիտացիայի հիմնադիր Մահարիշի Մահեշ Յոգին
1917 թ. հունվարի 12-ին ծնվել է հնդիկ գիտնական և գուրու, տրանսցենդենտալ մեդիտացիայի հիմնադիր Մահարիշի Մահեշ Յոգին

ահարաշի Մահեշ Յոգին  ծնվել է 1917 թ. հունվարի12-ին: Ալլահաբադի համալսարանում քիմիա և ֆիզիկա է ուսումնասիրել: Նա հոգևոր ուսուցիչներով շատ էր հետաքրքրվում և ցանկանում էր նրանց աշակերտը լինել: Իմանալով, որ Մեծն գուրու...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
Հունվարի 12-ին ծնվել է շվեցարացի մանկավարժ Իոհանն Պեստալոցցին
Հունվարի 12-ին ծնվել է շվեցարացի մանկավարժ Իոհանն Պեստալոցցին

Իոհանն Պեստալոցցին, տարրական կրթության դիդակտիայի հիմնադիրներից մեկը, ծնվել է 1746թ. հունվարի 12-ին Ցյուրիխում: Կարոլինում քոլեջի (կոլեգիայի) երկու դասընթացներ ավարտելուց հետո գլխավորել է Նյոյհոֆում...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
Հունվարի 8-ին ծնվել է ամերիկացի հոգեբան և մանկավարժ Կարլ Ռոջերսը
Հունվարի 8-ին ծնվել է ամերիկացի հոգեբան և մանկավարժ Կարլ Ռոջերսը

Կարլ Ռոջերսը ծնվել է 1902 թ. հունվարի 8-ին Իլինոյս նահանգում: Նա սովորել է Վիսկոնսինի համալսարանում և պատրաստվում էր քահանայի կարիերային՝ Նյու-Յորքի ճեմարանում: Ճեմարանում հետաքրքրվեց հոգեբանությամբ և ընդունվեց...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
1985 թ. հունվարի 4-ին Լոնդոնում ծնվել է աղջիկ` աշխարհում առաջին գեստացիոն սուրոգատ մորից
1985 թ. հունվարի 4-ին Լոնդոնում ծնվել է աղջիկ` աշխարհում առաջին գեստացիոն սուրոգատ մորից

Անգամ վաղ անցյալում մարդիկ երազում էին ցեղի շարունակության մասին, ձգտում էին ցանկացած ճանապարհով ունենալ երկար սպասված ժառանգներին: Առաջին սուրոգատ մայրը հայտնվել է Քրիստոսի ծննդից 2000 տարի առաջ...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ
Հունվարի 4-ին ծնվել է ֆրանսիացի մանկավարժ, կույրերի այբուբենի հեղինակ Լուի Բրայլը
Հունվարի 4-ին ծնվել է ֆրանսիացի մանկավարժ, կույրերի այբուբենի հեղինակ Լուի Բրայլը

Լուի Բրայլի անունը բոլոր նրանց, ովքեր կորցրել են իրեն տեսողությունը, հայտնի է և հարգված: Ի վերջո, այս մարդը կույրերին զարգանալու, կարդալու, նոտաներով երաժշտություն նվագելու հնարավորություն է տվել...

Հիշարժան օրեր, տարեթվեր, տոներ

ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ