Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. Չարորակ նորագոյացությունների գրեթե կեսը հայտնաբերվում են հիվանդության III-IV փուլերում
![ԵՊԲՀ. Չարորակ նորագոյացությունների գրեթե կեսը հայտնաբերվում են հիվանդության III-IV փուլերում ԵՊԲՀ. Չարորակ նորագոյացությունների գրեթե կեսը հայտնաբերվում են հիվանդության III-IV փուլերում](up/article/big/file_63552_8411260.png)
Համաձայն բժշկագիտության ժամանակակից տվյալների՝ քաղցկեղների 30-50%-ը կարելի է կանխարգելել, եթե վերացվեն ռիսկի գործոնները և իրականացվեն ապացույցների վրա հիմնված մի շարք կանխարգելման ռազմավարություններ:
Չարորակ նորագոյացությունների կանխարգելման հիմնական ուղիներից են առողղջ ապրելակերպը, ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումից խուսափումը, բժշկության մեջ իոնիզացնող ճառագայթման անվտանգ օգտագործման կանոնների պահպանումը, շրջակա միջավայրի և ներտնային օդի աղտոտվածության կանխարգելումը, մարդու պապիլոմավիրուսի, հեպատիտ B-ի դեմ պատվաստումը և այլն:
Չարորակ նորագոյացություններից մահացության դեմ պայքարում կարևորագույն դեր ունի հիվանդության վաղաժամ հայտնաբերումը, որն ենթադրում է երկու միջոցառումների համալիր իրականացում` քաղցկեղների վաղաժամ ախտորոշում և զանգվածային սքրինինգային ծրագրերի իրագործում:
Քաղցկեղի ախտորոշումը հիվանդության վաղ փուլերում և ժամանակին սկսած բուժումը էապես բարձրացնում են հիվանդության շատ տեսակների բուժման արդյունավետությունը, պացիենտների ապրելունակությունը, բարելավում են նրանց կյանքի որակը, ինչպես նաև նվազեցնում բուժման հետ կապված ծախսերը:
Սքրինինգ հետազոտություններն իրականացվում են նախաքաղցկեղային ախտահարումների կամ նախակլինիկական փուլում` քաղցկեղների որոշ տեսակների վաղ հայտնաբերման նպատակով: Սքրինինգ հետազոտությունների շարքին են պատկանում, օրինակ, կրծքագեղձի քաղցկեղի հայտնաբերման նպատակով կատարվող մամոգրաֆիան, ՊԱՊ թեստը արգանդի պարանոցի քաղցկեղի համար, կղանքում թաքնված արյան հայտնաբերումը և այլն:
Մի շարք սքրինինգային ծրագրեր իրականացվում են նաև Հայաստանում: Այսպես, 2015թ.-ից մեկնարկել է արգանդի պարանոցի քաղցկեղի դեմ պայքարը՝ ՊԱՊ թեստի իրականացման միջոցով: Ըստ հայաստանյան տվյալների` ՊԱՊ քսուքի հետազոտություն անցած կանանց տեսակարար կշիռը 2022թ.-ին կազմել է 31.0%, որը գրեթե համապատասխանում է 2016թ.-ի ցուցանիշին, իսկ ՊԱՊ քսուքի հետազոտություն երբևէ չանցած 30-60 տարեկան կանանց տեսակարար կշիռը 2022թ.-ին կազմել է 46.2%, որը շուրջ 12% ավելի ցածր է 2016թ.-ի նկատմամբ։
Մտահոգիչ է, որ, չնայած ընթացող համապետական ծրագրի, 2022թ.-ին 2016թ.-ի համեմատ շուրջ 7.4%-ով նվազել է վերջին մեկ տարվա ընթացքում ՊԱՊ քսուքի հետազոտություն անցած 30-60 տարեկան կանանց քանակը։
ՀՀ մի շարք մարզերում, 2021թ.-ին մեկնարկել են նաև կրծքագեղձի մամոգրաֆիկ սքրինինգային հետազոտությունները, որոնք իրականացվում են տվյալ մարզերի 50-69 տարիքային խմբի կանանց շրջանում:
Ըստ Հայաստանում իրականացված հետազոտությունների տվյալների` վերջին 3 տարիների ընթացքում կրծքագեղձի մամոգրաֆիկ հետազոտություն անցած կանանց տեսակարար կշիռը կազմել է ընդամենը 11.3%։ Մամոգրաֆիկ հետազոտություն երբևէ չանցած 30-60 տարեկան կանանց ցուցանիշը շարունակում է մնալ բարձր, ինչպես 2022թ.-ին, այնպես էլ 2016թ.-ին կազմելով շուրջ 79%:
Հատկանշական է, որ մամոգրաֆիկ հետազոտություն անցած կանանց ցածր ցուցանիշը հիմնականում պայմանավորված է վերջինի վճարովի լինելով (բացառությամբ որոշ մարզերում ընթացող պիլոտային ծրագրի), որն էլ շատերի համար այն դարձնում է դժվարամատչելի:
Այդուհանդերձ, մամոգրաֆիական հետազոտություն անցած 30-60 տարեկան կանանց տեսակարար կշիռը 2007-2012թթ.-ին աճել է 3.6%-ից մինչև 14.8%, որից հետո՝ 2016 և 2022թթ.-ին նվազել մինչև 11.3%, իսկ ՊԱՊ քսուքի հետազոտություն անցած 30-60 տարեկան կանանց ցուցանիշը 2007-2022թթ.-ին դրսևորել է կայուն աճ՝ 5.6%-ից մինչև 31.0%:
Ինչպես արդեն նշվել է, սքրինինգային հետազոտությունները մեծ նշանակություն ունեն չարորակ նորագոյացությունների վաղ փուլերում հայտնաբերման համար, որն էլ հաճախ պայմանավորում է հիվանդության ելքը:
COVID-19 համավարակի պայմաններում բոլոր երկրներում, այդ թվում նաև ՀՀ-ում, խաթարվել էր առողջապահության համակարգի կողմից մի շարք քրոնիկ հիվանդությունների, և հատկապես քաղցկեղների կառավարման գործընթացը: Ըստ Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության տվյալների` 2020թ.-ին երկրների մեծ մասում նվազել էր կրծկագեղձի սքրինինգի ցուցանիշները (օրինակ` ԵՄ 16 երկրում 2019թ.-ի համեմատ միջինում այդ կրճատումը կազմել է շուրջ 6%): Կրճատումն, ընդհանուր առմամբ, ավելի մեծ էր այն երկրներում, որոնք մինչև համավարակն արդեն իսկ ունեցել են ցածր ցուցանիշներ:
Պացիենտների ցածր դիմելիության պատճառով, իջել էր չարորակ նորագոյացությունների առաջնային հիվանդացությունը, օրինակ` 2020թ.-ին Իտալիայում, Լատվիայում, Լյուքսեմբուրգում, Նիդերլանդներում և Սլովակիայում արգանդի պարանոցի քաղցկեղի գրանցված դեպքերը նվազել էին ավելի քան 10%-ով: Արդյունքում 2021թ.-ին նախաքովիդյան 2019թ.-ի համեմատ բարձրացել էր III-IV փուլերում ախտորոշված չարորակ նորագոյացությունների տեսակարար կշիռը:
Նմանապիտ իրավիճակ է գրանցվել նաև Հայաստանում: Մասնավորապես, եթե 2019թ.-ին բոլոր չարորակ նորագոյացությունների 50.4%-ը հայտնաբերվում էր I-II փուլերում, ապա համավարակի տարիներին այն արձանագրել էր կտրուկ անկում մինչև 40.2% և 44.4% 2020 և 2021թթ.-ին: Արդեն հետհամավարակային 2022թ.-ին ցուցանիշը վերականգնվել է կազմելով 53.5%:
Առանձին քաղցկեղներ դիտարկելիս` առավել մտահոգիչ պատկեր է դիտվում կրծքագեղձի մասով, որն առավել տարածված տեսակն է կանանց շրջանում` 2022թ.-ին ախտորոշվել է հիվանդության 1422 նոր դեպք՝ 7%-ով ավելին քան 2019թ.-ին: Եթե 2019թ.-ին հիվանդության 76.8% հայտնաբերվում էր I-II փուլերում, ապա 2020 և 2021թթ.-ին վաղ հայտնաբերման ցուցանիշը կազմել է համապատասխանաբար 65.8% և 56.4%, մասամբ մինչև 66.3% վերականգնվելով 2022թ.-ին:
Ավելի դրական է իրավիճակը արգանդի պարանոցի քաղցկեղի պարագայում: Թեև վերջինի վաղ հայտնաբերման ցուցանիշը ևս արձանագրել էր կտրուկ՝ շուրջ 10%-ով անկում համավարակի տարիներին, 2022թ.-ին I-II փուլերում ախտորոշման ցուցանիշը կազմել է 49.3%, 2019թ.-ի 37.1%-ի փոխարեն:
Հետաքրքրության արժանի տվյալներ են ստացվել շնչափողի, բրոնխների և թոքի քաղցկեղի հայտնաբերման ուսումնասիրության արդյունքում, որոնք հիվանդության առավել տարածված տեսակներն են տղամարդկանց շրջանում (2022թ.-ին գրանցվել է հիվանդության 883 դեպք, որից 85%-ը տղամարդկանց շրջանում): Այսպես, եթե 2019թ.-ին I-II փուլերում էին հայտնաբերվում հիվանդության 17.2%-ը, ապա 2020թ.-ին՝ 15.8%, իսկ 2021թ.-ին 18.8%, իսկ 2022թ.-ին արդեն 24.8%: Նման աճի պատճառների բացահայտումը պահանջում է գիտական հետազոտություններ, սակայն որպես հնարավոր վարկած կարող է դիտարկվել նաև ՔՈՎԻԴ-19 համավարակի պայմաններում թոքերի ռենտգեն և համակարգչային շերտագրության հետազոտությունների զանգվածային կիրառումը:
Սիրելի հայրենակիցներ, ևս մեկ անգամ հիշեցնում ենք, որ քաղցկեղը ամենևին դատավճիռ չէ, և վաղ հայտնաբերումն էապես բարելավում է հիվանդության դրական ելքի հավանականությունը: Մասնակցեք սքրինինգային հետազոտություններին, գանգատներ ունենալու դեպքում այցելեք Ձեզ սպասարկող առողջության առաջնային օղակի բուժհաստատություն, վստահեք բուժաշխատողներին, ովքեր 24 ժամ, շաբաթը 7 օր կանգնած են մեր բոլորի առողջության թիկունքում:
![](images/calendar.png)
Կարդացեք նաև
![ԵՊԲՀ. Կապույտ հազի դեպքերի թվի անսովոր աճը՝ Հայաստանում և աշխարհում ԵՊԲՀ. Կապույտ հազի դեպքերի թվի անսովոր աճը՝ Հայաստանում և աշխարհում](up/article/small/file_63908_1122771.png)
Ըստ հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման եվրոպական կենտրոնի կողմից հրապարակված տվյալների՝ 2023թ.-ի դեկտեմբերին Եվրոպական Միության անդամ մի շարք...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ. Միջազգային առողջապահական կանոնները՝ համաճարակների դեմ պայքարի հիմնարար սկզբունք ԵՊԲՀ. Միջազգային առողջապահական կանոնները՝ համաճարակների դեմ պայքարի հիմնարար սկզբունք](up/article/small/file_63782_2114489.jpg)
1951թ.-ին ԱՀԿ անդամ պետությունները հրապարակել են Միջազգային սանիտարական նորմերի վերաբերյալ առաջին կանոնակարգը։ Դրանք հիմնականում ներառում էին...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ. JN.1 վիրուսի տարածվածությունն արագորեն աճում է ամբողջ աշխարհում ԵՊԲՀ. JN.1 վիրուսի տարածվածությունն արագորեն աճում է ամբողջ աշխարհում](up/article/small/file_63730_7520716.png)
Ըստ Հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման եվրոպական կենտրոնի կողմից աշխարհում տիրող կորոնավիրուսային համավարակի վերաբերյալ հունվարի 12-ին հրապարակած վերջին վիճակագրական տվյալների...
![](images/calendar.png)
![ՀՀ ԱՆ. Աշխարհում կարմրուկի առումով համաճարակային իրավիճակն անբարենպաստ է ՀՀ ԱՆ. Աշխարհում կարմրուկի առումով համաճարակային իրավիճակն անբարենպաստ է](up/article/small/file_63394_8830491.jpg)
Առողջական ծայրահեղ ծանր վիճակով 1 տարեկան 8 ամսական երեխա է հոսպիտալացվել, ում մոտ ախտորոշվել է կարմրուկ: Փոքրիկն ունեցել է ուղեկցող մի շարք հիվանդություններ...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ. Արհեստական լույսը և աղմուկը` անտեսված վտանգներ առողջության համար ԵՊԲՀ. Արհեստական լույսը և աղմուկը` անտեսված վտանգներ առողջության համար](up/article/small/file_63065_3482175.jpg)
Համաձայն բրիտանական հայտնի “The Guardian” պարբերականում հրապարակված նյութի՝ Լորդերի պալատը կոչ է անում ստեղծել հատուկ խորհրդատվական խմբեր՝ աղտոտող նյութերի դեմ պայքարելու համար...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ. Մալարիայի դեմ երկար սպասված պատվաստանյութը հասանելի կլինի աֆրիկյան տարածաշրջանի մի շարք երկրներում ԵՊԲՀ. Մալարիայի դեմ երկար սպասված պատվաստանյութը հասանելի կլինի աֆրիկյան տարածաշրջանի մի շարք երկրներում](up/article/small/file_63041_3833480.jpg)
Թեև աշխարհում 2000 թվականից մալարիայի հիվանդացությունը զգալիորեն նվազել է, այն շարունակում է մնալ բազմաթիվ երկրների հանրային առողջապահության գերակա խնդիրներից մեկը...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ. Ուրբանիզացիան՝ մարդու ապրելակերպի, սոցիալական վարքագծի և առողջության զգալի փոփոխություններին նպաստող գործոն ԵՊԲՀ. Ուրբանիզացիան՝ մարդու ապրելակերպի, սոցիալական վարքագծի և առողջության զգալի փոփոխություններին նպաստող գործոն](up/article/small/file_62885_1114815.jpg)
Ժողովրդագրության ուսումնասիրման հիմնական թիրախներից է բնակչության դինամիկան, որի մի մասն է կազմում ուրբանիզացիան՝ ազգաբնակչության կենտրոնացումը քաղաքներում: Վերջինս նպաստում է...
![](images/calendar.png)
![ԱՀ ԱՆ. Սողունների սեզոնային ակտիվացում. պետք չէ խուճապի մատնվել ԱՀ ԱՆ. Սողունների սեզոնային ակտիվացում. պետք չէ խուճապի մատնվել](up/article/small/file_62875_1928243.jpg)
Թունավոր են միայն աշխարհի օձերի 15%-ը: Հայակական լեռնաշխարհում թունավոր են օձերի 4 հետևյալ տեսակները՝ գյուրզա, հայկական իժ, Դարևսկու իժ, լեռնատափաստանային իժ։ Թունավոր օձի խայթոցի դեպքում...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ.Դեղերի գերսպառումը՝ մարդկանց առողջության սպառնալիք ԵՊԲՀ.Դեղերի գերսպառումը՝ մարդկանց առողջության սպառնալիք](up/article/small/file_62846_7032451.jpg)
Ըստ միջազգային «The Economist» հայտնի պարբերականում վերջերս հրապարակված հոդվածի՝ բազմաթիվ մարդիկ չափից շատ դեղ են օգտագործում...
![](images/calendar.png)
![22 մայիսի` Կենսաբանական բազմազանության միջազգային օր 22 մայիսի` Կենսաբանական բազմազանության միջազգային օր](up/article/small/file_25712_3286689.jpg)
2001 թվականից սկսած մայիսի 22-ը նշվում է, որպես կենսաբանական բազմազանության միջազգային օր: Այս օրը հռչակվել է ՄԱԿ Գլխավոր Ասամբլեյի կոմից 1995 թվականին`1994թ. տեղի ունեցած Կենսաբանական բազմազանության Կոնվեցիայի...
![](images/calendar.png)
![Ալկոհոլի չարաշահման դեմ պայքարը կարող է փրկել 5000 մարդու կյանք Ալկոհոլի չարաշահման դեմ պայքարը կարող է փրկել 5000 մարդու կյանք](up/article/small/file_62357_3256586.jpg)
Մարդու առողջության ձևավորման հիմնական դերակատարն է կենսակերպը, որն էլ իր հերթին մեծապես կախված է առօրյայում հանդիպող ռիսկի գործոններից: Հիվանդության զարգացման ռիսկի գործոնների դեմ արդյունավետ...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ. Մինչև 2030թ. աշխարհում 6-ից 1-ը կլինի 60 և ավելի տարեկան․ Հայաստանը ծերացած բնակչություն ունեցող երկրների շարքում ԵՊԲՀ. Մինչև 2030թ. աշխարհում 6-ից 1-ը կլինի 60 և ավելի տարեկան․ Հայաստանը ծերացած բնակչություն ունեցող երկրների շարքում](up/article/small/file_62280_1315388.jpg)
Բնակչության ծերացումը ժողովրդագրական հիմնական խնդիրներից է ամբողջ աշխարհում, որը պահանջում է առողջապահական և սոցիալական պաշտպանության համակարգերի աշխատանքի վերագնահատում...
![](images/calendar.png)
![ԵՊԲՀ. Ծերացող մոլորակ. ժողովրդագրական նոր ռումբ ԵՊԲՀ. Ծերացող մոլորակ. ժողովրդագրական նոր ռումբ](up/article/small/file_62216_2559211.jpg)
Բնակչության ծերացումը անկասկած համարվում է 21-րդ դարի հիմնական ժողովրդագրական խնդիրը, ինչպես զարգացած, այնպես էլ զարգացող երկրների համար...
![](images/calendar.png)
![](images/white_bl.gif)
![](images/white_br.gif)
![](images/white_tr.gif)
![](images/white_tl.gif)
ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ
-
Ժողովրդական դեղամիջոցներ
-
Հղիություն. 4-րդ ամիս
-
Հղիություն. 7-րդ ամիս
-
Կոճապղպեղ նույնն է՝ իմբիր, Ginger եւ Zingiber Officinale
-
Հղիություն. 6-րդ ամիս
-
«Արագիլ» հիմնադրամը ստեղծված է՝ օգնելու անպտղությամբ տառապող զույգերին. Կարինե Թոխունց
-
Հղիություն. 2-րդ ամիս
- 4-7 ամսական երեխաների սնուցումը
-
Ամուսնական առաջին գիշերը
-
Ընկերության մասին
-
Ինչպես ազատվել անցանկալի մազերից
-
Խնձորը` պզուկների դեմ. ազատվիր նրանցից 1 գիշերվա ընթացքում
-
Պարզվում է ապագա երեխայի սեռը կախված է մայրիկի սնունդից
-
Դդում
-
Կոճապղպեղ՝ նիհարելու համար (կոճապղպեղի թեյ)
-
Հիվանդություն, որը փոխում է մեր կյանքը` կրծագեղձի քաղցկեղ
-
Սեռական գրգռում
-
Արգանդի միոմա. նախանշանները, պատճառներն ու բուժումը
-
Երիցուկ դեղատնային - Ромашка аптечная - Matricaria chamomilla L.
-
Չիչխանի օգտակար հատկությունները
-
Քարավուզ (նույն ինքը՝ նեխուր)
-
Ինչպես ազատվել բերանի վատ հոտից`պարզ միջոց
-
Դիմակներ` մազերի համար
-
Հղիություն. 1-ին ամիս
-
Կրծքի ցավե՞ր ունեք. ինչ անել
-
Ընդհանուր տեղեկություններ մարմնի համակարգերի մասին
-
Ընտրություն ըստ հորոսկոպի
-
Հիվանդություն, որի համար պետք չէ ամաչել (թութք)
-
Հեշտոցային արտադրության պատճառները. մասնագետի անդրադարձը
- Բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ախտահարումը սովորական բշտախտի ժամանակ (սկիզբը` նախորդ համարում)
-
Հղիությունը և նախապատրաստվելը դրան
- Խոսենք այդ մասին. ձեռնաշարժություն
-
Երբ գլխացավն ախտանիշ է: Հանճարեղ և օժտված մարդկանց հիվանդություն
-
Լեղաքարային հիվանդություն. բուժման մեթոդները
-
Սեռական թուլության առաջին նախանշանները. news.am
-
Էկզեմայի տեսակները և բուժումը
-
Ուլտրաձայնային դոպլերոգրաֆիա (երկակի (դուպլեքս) անոթների)
-
ՈւՆԱԲԻ: Արևելյան բժշկության գաղտնիքները
-
Իրիդիոսքրինինգ
-
Գամմա-դանակը նշտարի փոխարեն