Med-Practic
Նվիրվում է վաստակաշատ ուսուցիչ Գրիգոր Շահյանին

Իրադարձություններ

Հայտարարություններ

Մեր հյուրն է

Հրատապ թեմա

ԼՈՒՐԵՐ: Հրատապ խնդիրներ աշխարհում

ԵՊԲՀ. Ուրբանիզացիան՝ մարդու ապրելակերպի, սոցիալական վարքագծի և առողջության զգալի փոփոխություններին նպաստող գործոն

ԵՊԲՀ. Ուրբանիզացիան՝ մարդու ապրելակերպի, սոցիալական վարքագծի և առողջության զգալի փոփոխություններին նպաստող գործոն

Ժողովրդագրության ուսումնասիրման հիմնական թիրախներից է բնակչության դինամիկան, որի մի մասն է կազմում ուրբանիզացիան՝ ազգաբնակչության կենտրոնացումը քաղաքներում:  Վերջինս նպաստում է մարդու ապրելակերպի, սոցիալական վարքագծի և առողջության զգալի փոփոխություններին:

Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության վիճակագրական տվյալների՝  մարդկության պատմության մեջ առաջին անգամ աշխարհի բնակչության 50%-ից ավելին բնակվում է քաղաքային վայրերում: Համաձայն մասնագետների կանխատեսումների՝ մինչև 2050թ.-ը այդ ցուցանիշը կհասնի 68%-ի:

ՀՀ-ում 2022թ.-ի դրությամբ բնակչության 63,9% բնակվում է քաղաքներում: Դեռ ավելին, եթե ՀՀ բնակչությունը վերջին 10 տարիներին կրճատվել է 2.2%-ով, ապա մայրաքաղաքի բնակչության թվաքանակն ավելացել է 2.5%-ով:

Երևույթը մեծ ազդեցություն ունի նաև առողջապահական համակարգի վրա, քանի որ նպաստում է ծառայությունների մատուցման հետագա կենտրոնացմանը Երևանում՝ ավելացնելով անհարկի բեռը համակարգի վրա, ինչպես նաև ձգելով երիտասարդ մասնագետներին, որոնք հաճախ չեն ուզում աշխատել մարզերում:  

Բազմաթիվ տրանսպորտային միջոցների և արդյունաբերական ու էներգետիկ ձեռնարկությունների թափոնների` շրջակա միջավայր արտանետումը հանգեցնում է վերջինիս  աղտոտմանը զանազան քիմիական վնասակար նյութերով (ածխածնի մոնօքսիդով, ծծմբի մի շարք միացություններով, ազոտի օքսիդներով, ֆտորի, քլորի միացություններվ, ծանր մետաղներով) և ռադիոնուկլիդներով:  Մթնոլորտային օդում այդ նյութերի անթույլատրելի խտությունը նպաստում է  ալերգիկ, շնչառական համակարգի հիվանդությունների, այդ թվում ասթմայի և քրոնիկ բրոնխիտի զարգացմանը: Ըստ ԱՀԿ տվյալների` քաղաքային բնակավայրերում ապրող մարդկանց 91%-ը աղտոտված օդով է շնչում:

Բազմաթիվ հետազոտությունների հիման վրա ապացուցված է, որ այդ նյութերից շատերն ունեն մուտոգեն, կանցերոգեն (քաղցկեղածին) ազդեցություն և, կուտակվելով տարբեր օրգաններում, առաջացնում են օնկոլոգիական հիվանդություններ:

Քաղաքային միջավայրը, երկարատև աշխատանքային օրվա, անձնական տրանսպորտային միջոցների օգտագործման և ֆիզիկական ակտիվության սահմանափակ հնարավորությունների պատճառով, սովորաբար նպաստում է նստակյաց ապրելակերպին, որն անառողջ սնվելու սովորույթների և ստրեսային կյանքի հետ մեկտեղ, հանգեցնում է ճարպակալության, ներզատաբանական, արյան շրջանառության համակարգի և այլ հիվանդությունների զարգացմանը:

Ապացուցված է, որ քաղաքաբնակների շրջանում ավելի բարձր են դեպրեսիայի, տագնապային և այլ հոգեկան խանգարումների տարածվածության ցուցանիշները:

Քաղաքներում բնակչության բարձր խտությունը նպաստում է նաև վարակիչ հիվանդությունների սրընթաց տարածմանը, համաճարակների զարգացման ռիսկի բարձրացմանը, որը մենք արձանագրեցինք Կովիդ-19 համավարակի ժամանակ, ինչպես նաև մթնոլորտային օդի ջերմաստիճանի ավելի բարձրացմանը, որն էլ ինչպես վկայում են ԵՊԲՀ գիտնականների աշխատանքները, նպաստում են մեր երկրում մահացության աճին, քանի որ ջերմային ալիքի յուրաքանչյուր հավելյալ 1 օրը պատճառ կարող է դառնալ 5 լրացուցիչ մահվան դեպքի:

Ուրբանիզացիային բնորոշ է մեկ այլ հիմնախնդիր, որը կապված է տրավմատիզմի հետ:  Մեծ թվով հետիոտների և տրանսպորտային միջոցների առկայությունը բարձրացնում է ճանապարհատրանսպորտային պատահարների և վնասվածքների վտանգը:   Մասնավորապես, Հայաստանում վերջին 10 տարիների ընթացքում ՃՏՊ թիվը ավելացել է 65%-ով, տուժած անձանց թիվը նույն ժամանակահատվածում ավելացել է 73%-ով, որը պայմանավորված է նաև համեմատաբար նոր փոխադրամիջոցների կիրառման ընդլայնմամբ:

Այսօր ուրբանիզացիայի արագ տեմպերը հնարավորություն չեն տալիս երկրներին, հատկապես ցածր եկամուտ ունեցողներին, ստեղծել անհրաժեշտ այնպիսի ենթակառուցվածքներ, որոնք անվտանգ կդարձնեն մարդկանց կյանքը քաղաքներում:

Ուրբանիզացիայի՝ առողջության վրա վնասակար հետևանքների նվազեցման համար պահանջվում են  բազմասեկտորային և համակարգված միջոցներ, ինչպիսիք են քաղաքների պլանավորման և նախագծման արդյունավետ ռազմավարությունների մշակում, առողջության համար բարենպաստ տարածքների և պայմանների ստեղծում, էկոլոգիապես անվտանգ տրանսպորտային համակարգերի ներդրման խթանում, շրջակա միջավայրի աղտոտման դեմ պայքարի միջոցառումների իրականացում, առողջ սննդի համակարգերի խթանում, բնակչության շրջանում առողջ ապրելակերպի քարոզչություն, առողջապահական ծառայությունների հասանելիության բարձրացում և այլն:

Սկզբնաղբյուր. Երևանի պետական բժշկական համալսարան
med-practic.com կայքի ադմինիստրացիան տեղեկատվության բովանդակության համար

պատասխանատվություն չի կրում
Loading...

 

Հետևե′ք մեզ ֆեյսբուքում

  ԽՄԲԵՐ   ԷՋԵՐ      

Med-Practic.com
Med-Practic Հոգեկան
առողջություն
 
Կլինիցիստ Գիտական
բժշկություն
Ոչ ավանդական
բժշկություն
 
ԳԼԽԱՎՈՐ
ԷՋ
Կոսմետոլոգիա Սեռական
առողջություն
 
Share |

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ

Կարդացեք նաև

ԵՊԲՀ. Թերսնուցման և ճարպակալման կրկնակի բեռը. Անդրադարձ՝ անառողջ սննդի օգտագործման հետևանքներին
ԵՊԲՀ. Թերսնուցման և ճարպակալման կրկնակի բեռը. Անդրադարձ՝ անառողջ սննդի օգտագործման հետևանքներին

Հայտնի միջազգային “The Lancet” պարբերականում վերջերս հրապարակված նյութի համաձայն` աշխարհում այժմ 1 միլիարդից ավելի մարդ ապրում է «ճարպակալում» ախտորոշմամբ...

ԼՈՒՐԵՐ: Ճարպակալում, նիհարում Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. Կապույտ հազի դեպքերի թվի անսովոր աճը՝ Հայաստանում և աշխարհում
ԵՊԲՀ. Կապույտ հազի դեպքերի թվի անսովոր աճը՝ Հայաստանում և աշխարհում

Ըստ հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման եվրոպական կենտրոնի կողմից հրապարակված տվյալների՝ 2023թ.-ի դեկտեմբերին Եվրոպական Միության անդամ մի շարք...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. Միջազգային առողջապահական կանոնները՝ համաճարակների դեմ պայքարի հիմնարար սկզբունք
ԵՊԲՀ. Միջազգային առողջապահական կանոնները՝ համաճարակների դեմ պայքարի հիմնարար սկզբունք

1951թ.-ին ԱՀԿ անդամ պետությունները հրապարակել են Միջազգային սանիտարական նորմերի վերաբերյալ առաջին կանոնակարգը։ Դրանք հիմնականում ներառում էին...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. JN.1 վիրուսի տարածվածությունն արագորեն աճում է ամբողջ աշխարհում
ԵՊԲՀ. JN.1 վիրուսի տարածվածությունն արագորեն աճում է ամբողջ աշխարհում

Ըստ Հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման եվրոպական կենտրոնի կողմից աշխարհում տիրող կորոնավիրուսային համավարակի վերաբերյալ հունվարի 12-ին հրապարակած վերջին վիճակագրական տվյալների...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. Չարորակ նորագոյացությունների գրեթե կեսը հայտնաբերվում են հիվանդության III-IV փուլերում
ԵՊԲՀ. Չարորակ նորագոյացությունների գրեթե կեսը հայտնաբերվում են հիվանդության III-IV փուլերում

Համաձայն բժշկագիտության ժամանակակից տվյալների՝ քաղցկեղների 30-50%-ը կարելի է կանխարգելել, եթե վերացվեն ռիսկի գործոնները և իրականացվեն ապացույցների վրա հիմնված մի շարք կանխարգելման ռազմավարություններ...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
ՀՀ ԱՆ. Աշխարհում կարմրուկի առումով համաճարակային իրավիճակն անբարենպաստ է
ՀՀ ԱՆ. Աշխարհում կարմրուկի առումով համաճարակային իրավիճակն անբարենպաստ է

Առողջական ծայրահեղ ծանր վիճակով 1 տարեկան 8 ամսական երեխա է հոսպիտալացվել, ում մոտ ախտորոշվել է կարմրուկ: Փոքրիկն ունեցել է ուղեկցող մի շարք հիվանդություններ...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. Արհեստական լույսը և աղմուկը` անտեսված վտանգներ առողջության համար
ԵՊԲՀ. Արհեստական լույսը և աղմուկը` անտեսված վտանգներ առողջության համար

Համաձայն բրիտանական հայտնի “The Guardian” պարբերականում հրապարակված նյութի՝ Լորդերի պալատը կոչ է անում ստեղծել հատուկ խորհրդատվական խմբեր՝ աղտոտող նյութերի դեմ պայքարելու համար...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. Մալարիայի դեմ երկար սպասված պատվաստանյութը հասանելի կլինի աֆրիկյան տարածաշրջանի մի շարք երկրներում
ԵՊԲՀ. Մալարիայի դեմ երկար սպասված պատվաստանյութը հասանելի կլինի աֆրիկյան տարածաշրջանի մի շարք երկրներում

Թեև աշխարհում 2000 թվականից մալարիայի հիվանդացությունը զգալիորեն նվազել է, այն շարունակում է մնալ բազմաթիվ երկրների հանրային առողջապահության գերակա խնդիրներից մեկը...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ.Դեղերի գերսպառումը՝ մարդկանց առողջության սպառնալիք
ԵՊԲՀ.Դեղերի գերսպառումը՝ մարդկանց առողջության սպառնալիք

Ըստ միջազգային «The Economist» հայտնի պարբերականում վերջերս հրապարակված հոդվածի՝ բազմաթիվ մարդիկ չափից շատ դեղ են օգտագործում...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
Ալկոհոլի չարաշահման դեմ պայքարը կարող է փրկել 5000 մարդու կյանք
Ալկոհոլի չարաշահման դեմ պայքարը կարող է փրկել 5000 մարդու կյանք

Մարդու առողջության ձևավորման հիմնական դերակատարն է կենսակերպը, որն էլ իր հերթին մեծապես կախված է առօրյայում հանդիպող ռիսկի գործոններից: Հիվանդության զարգացման ռիսկի գործոնների դեմ արդյունավետ...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. Ծերացող մոլորակ. ժողովրդագրական նոր ռումբ
ԵՊԲՀ. Ծերացող մոլորակ. ժողովրդագրական նոր ռումբ

Բնակչության ծերացումը անկասկած համարվում է 21-րդ դարի հիմնական ժողովրդագրական խնդիրը, ինչպես զարգացած, այնպես էլ զարգացող երկրների համար...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. Եվրոպական երկրների առողջապահական համակարգերը՝ ճգնաժամի նախաշեմին
ԵՊԲՀ. Եվրոպական երկրների առողջապահական համակարգերը՝ ճգնաժամի նախաշեմին

Տասնամյակներ շարունակ Արևմտյան Եվրոպայի ազգային առողջապահական համակարգերը լայնորեն գովազդվել են որպես լավագույնն աշխարհում...

Հրատապ թեմա Աշխարհում
ԵՊԲՀ. Սեռով պայմանավորված հղիության ընդհատումները՝ ժողովրդագրական հիմնախնդիր
ԵՊԲՀ. Սեռով պայմանավորված հղիության ընդհատումները՝ ժողովրդագրական հիմնախնդիր

Սեռով պայմանավորված հղիության արհեստական ընդհատումները, չնայած կատարված մի շարք հետազոտությունների, ձեռնարկված քայլերի, օրենսդրական կարգավորումների,հանրային արդի հիմնախնդիրներից մեկն է...

Հրատապ թեմա Հայաստանում
ԵՊԲՀ. Սթրեսն աշխատավայրում. 21-րդ դարի առողջապահական համաճարակը
ԵՊԲՀ. Սթրեսն աշխատավայրում. 21-րդ դարի առողջապահական համաճարակը

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալներով՝ ներկայում սթրեսն ավելի տարածված է, քան նախկինում և հանդիսանում է «21-րդ դարի առողջապահական համաճարակը»։ Ըստ վիճակագրական տվյալների...

Հրատապ թեմա Աշխարհում ԼՈՒՐԵՐ: Սթրես

ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ