Գիտաժողով Հայաստանում. «Լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդությունը 21-րդ դարի ոչ վարակիչ համաճարակ»

2022 թ. հոկտեմբերի 06-08-ը Երևանի «Էլիտ Պլազա» բիզնես կենտրոնում կայացավ «ԼՈԱՃ/ՈԱՍՀ XXI դարի ոչ վարակիչ համաճարակ» APASL թեմատիկ գիտաժողովը:

Միջոցառումը նվիրված էր արդիական կարևոր խնդրի՝ լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդությանը (լյարդի մետաբոլիկ ասոցացված ճարպային հիվանդություն ԼՈԱՃՀ/ԼՄԱՃՀ (NAFLD/MAFLD)՝ 21րդ դարի ոչ վարակիչ համաճարակներից մեկին:

Ներկայում աշխարհի ազգաբնակչության 25-30 տոկոսն արդեն տառապում է այս հիվանդւթյամբ, բայց դեռևս չկա սպեցիֆիկ բուժում: Հուսանք, որ նմանատիպ հարթակների ստեղծումը և միջազգային փորձագետների ընդհանուր քննարկումները կնպաստեն խնդրի լուծմանը:

Գիտաժողովի մասնակցում էին 500-ից ավելի բժիշկներ` մեր երկրի լյարդաբան-բժիշկները, տարբեր մասնագետներ, հյուրեր` 22 երկրի հայտնի բժշկական կենտրոններից, որոնք արդեն մեծ ներդրում ունեն լյարդաբանության ոլորտում: Զեկույցներով հանդես եկան 22 միջազգային և մեր հայրենակիցներից` 20 բանախոս, ովքեր կիսվեցին իրենց առաջատար փորձով ու հմտություններով:

Բացման խոսքով հանդես եկավ «Նիկոմեդ» ԲԿ-ի տնօրեն, Հայաստանի հեպատոլոգիական ասոցիացիայի նախագահ, բ.գ.թ.  Հասմիկ Ղազինյանը:

«Հայկական լյարդաբանական ասոցիացիան ստեղծվել է 2007 թվականին, և այս տարի նշելու ենք 15-ամյակը: Լյարդաբանական ասոցիացիայի գործունեության հիմնական նպատակը մեր երկրում լյարդաբանության զարգացումն է, շարունակական կրթական գործունեության խթանումը, բոլոր շահառու կառույցների հետ համագործակցությունը երկրի ներսում և արտերկրում:

Այս գործունեության մեջ կարևոր է նաև միջոցառումների կազմակերպումը. 15 տարիների ընթացքում ասոցիացիան կազմակերպել է 6 միջազգային գիտաժողով, որոնցից 2-ն անդրկովկասյան`Թբիլիսիում:

Կարևորված էր նաև Լյարդի հիվանդությունների հետազոտությունների ասիական միջազգային ասոցիացիայի նախաձեռնությամբ կազմակերպված միջազգային գիտաժողովը` մեր երկրում:

Միջազգային ասոցիացիայի նախաձեռնությամբ սա թվով երկրորդ միջազգային գիտաժողովն է:

Այս գիտաժողովը նվիրված էր լյարդի ոչ վարակիչ համաճարակին, այսինքն, լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդությանը, ինչը բավականին լուրջ խնդիր է՝ տնտեսական, առողջական ծանր բեռով և խիստ տարածվածությամբ:

Աշխատել ենք մեր երիտասարդ կադրերի միջոցով ներկայացնել նշյալ մարտահրավերը մեր երկրում, միջազգային ասպարեզում, և համագործակցություն սկսել արդեն հայտնի կառույցների հետ:

2030 թվականը պետք է լինի առանց հեպատիտների ժամանակաշրջան, քանի որ ներկայում լյարդաբանության ոլորտում վիրուսային հեպատիտները բուժելի են և կառավարելի:

Սակայն բժշկության մեջ նույնպեպ վակուում չի առաջանում. նոր մարտահրավերը ճարպակալումն է: Ցավոք, մեր երկրում նույնպես դա բավականին տարածված է, և ընդգրկում է անգամ մանկական հասակը՝ մինչև 10 տոկոս ընդգրկվածությամբ:

Դա է պատճառը, որ լուրջ միջազգային քննարկման հերթական հարթակը մեր երկիրն է: Մենք ներկայացնում ենք մեր ասելիքը, վերցնում ուրիշների փորձը, և այն հարմարեցնում մեր երկրին:

Գիտաժողովի նպատակն էր՝ տալ այն, ինչի կարիքն ունի մեր բժշկական հասարակությունը, այս հիվանդությամբ տառապող պացիենտը: Հեպատիտ C-ն համարում էինք «քնքուշ մարդասպան», իսկ այս հիվանդությունը «լռակյաց մարդասպան» է. մարտահրավերը պետք է ընդունել և դիմակայել:

Զեկույցով հանդես եկավ Ֆրանսիայի Պաստոր ինստիտուտի Միջուկային վերահսկման և օնկոգենեզի բաժնի ղեկավար, կենսաբան Պասկալ Պինեոն

Լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդությունը մեծ մարտահրավեր է, և աշխարհում նոր բարձրացող ալիք է: Իրականում դա կապված է մարդկանց վարքագծի հետ, թե ինչպես են նրանք ապրում և ինչ են ուտում: Այդ պատճառով է հիվանդության առաջացումն ու զարգացումը դժվար վերահսկելի է:

Կարծում եմ, որ սրա վերահսկումն ավելի դժվար է, քան վիրուսային վարակների բռնկումները:

Այս հիվանդության պարագայում կանխարգելիչ միջոցառումներն այդքան էլ շատ չեն: Օրինակ, Ֆրանսիայում այս ոլորտը ամենամտահոգիչներից չէ: Մարդիկ այդքան էլ իրազեկված չեն խնդրին, խոսքը բնակիչների մասին է և չի տարածվում բժիշկների վրա: Սովորական մարդիկ անտեղյակ են:

Մեզ հետ զրույցում հիվանդության մասին իր կարծիքը հայտնեց Լոս Անջելեսի (ԱՄՆ) Քեկի հիվանդանոցի լյարդաբան Սարո Խեմիչյանը:

Լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդությունը Ամերիկայում ևս լուրջ խնդիր է: Այս հիվանդությունը ներկայում լյարդի ցիռոզի, հետևաբար նաև` լյարդի տրանսպլանտացիայի, ամենամեծ պատճառներից է: Դեղորայքի տեսակետից դեռևս 100 տոկոսով ոչինչ պաշտոնապես ընդունված չէ, չնայած շատ աշխատանքներ են տարվում այդ ուղղությամբ:

Բուժման մեջ կարևոր դեր ունեն առողջ ապրելակերպը, խոլեսթերինի մակարդակի իջեցումը, ճիշտ սննդակարգը, քաշի թեկուզ 10 տոկոսով նվազեցումը, հիվանդի խնամքը: Ընդհանրապես, լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդություն ունեցող մարդիկ ունենում են նաև դիաբետիկ խնդիրներ, և եթե դիաբետը լավ վերահսկվի, դա կօգնի պացիենտին:

Կանխարգելիչ միջոցառումները պետք է սկսել վաղ տարիքից, քանի որ հիվանդությունը սպառնում է անգամ երեխաներին, և, ըստ վիճակագրության, տարեցտարի այդ տարիքային խմբում առավել հաճախ է հանդիպում:

Սա մեծ խնդիր է, և ցանկալի է, որ ներկայացվի դպրոցներում, ամենուր, որքան շատ մարդ տեղեկանա այդ մասին, այնքան դյուրին կլինի կանխարգել հիվանդությունը: Պետք է հետևել առողջ ապրելակերպին, սննդին, մարզվել:

Իմ ներկայացված թեման վերաբերում էր ֆարմակոլոգիային: Ներկայում ԱՄՆ-ում հետազոտությունների հիման վրա ստեղծվել են ուղեցույցներ, որոնք Հայաստանում ևս կարող են ներդրվել: Այդ ուղղությամբ տարվում են աշխատանքներր:

ԵՊԲՀ Գաստրոէնտերոլոգիայի և հեպատոլոգիայի ամբիոն՝ ավագ դասախոս Մանիկ Գեմիլյանը մեզ հետ զրույցում խոսեց հատկապես հիվանդության առաջացման, կանխարգելիչ միջոցառումների և բուժման մասին:

Լյարդի մետաբոլիկ ճարպային հիվանդությունը լյարդի ամենատարածված հիվանդություններից է: Ըստ վիճակագրության, հիվանդությունն առկա է աշխարհի բնակչության 25 տոկոսի մոտ, սակայն ոչ բոլոր դեպքերում է վերածվում լյարդի ցիռոզի: Դրան նպաստող գործոնները դեռևս ուսումնասիրվում են:

Պարզվել է, որ հիվանդության զարգացումը կապված է նյութափոխանակության խանգարման հետ և, առաջին հերթին, ինսուլինի հանդեպ կայունության հետ: Ուստի քննարկվում է անվանափոխել ախտաբանությունը որպես լյարդի մետաբոլիկ ասոցացված ճարպային հիվանդություն:

Առայժմ գտնված չեն բավականին արդյունավետ դեղեր, բայց, քանի որ շատ ակտիվ են ընթանում հետազոտությունները, հնարավոր է մի քանի տարի անց դեղորայքային զինանոցում ունենանք միջոցներ, որոնք կնշանակվեն այս հիվանդներին:

Ներկայում խնդրի կանխարգելման հիմնական միջոցը քաշի նվազեցումն է: Քննարկվում են այն մեխանիզմները, որոնք բացահայտվում են գիտական հետազոտություներով, թե ինչպես է զարգանում ճարպի կուտակումը, ինչպես է հետագայում վերածվում ցիռոզի, ինչ ախտորոշման միջոցներ կան, որոնք թույլ կտան խուսափել, օրինակ` լյարդի բիոպսիայից, վաղ հայտնաբերել լյարդի վերափոխումը ցիռոզի:

Հասկանալով առաջացման մեխանիզմները, հնարավոր է նախանշել դրանց վրա ազդեցության դեղորայքային ուղիները:

Հիվանդությունից խուսափելու համար պետք է հետևել առողջ ապրելակերպին, քաշին, խուսափել արագ սննդից, մեծ քանակությամբ շաքար պարունակող գազավորված ըմպելիքից, քաղցրավենիքից և այլն, զբաղվել մարմնամարզությամբ, խուսափել ալկոհոլի օգտագործումից:

Զրուցեցինք նաև «Վիոլետա» բժշկական կենտրոնի հիմնադիր-տնօրեն, գլխավոր բժիշկ, վարակաբան, լյարդաբան, բ.գ.թ. Վիոլետա Սարգսյանի հետ:

Երկար սպասված գիտաժողով էր՝ այն նախատեսված էր անցկացնել 2 տարի առաջ, բայց մեր երկրում և աշխարհում ստեղծված դժվարին իրավիճակների հաղթահարումից հետո միայն հիմա հնարավոր դարձավ իրականացնել:

Նախկինում լյարդի ճարպային հիվանդությանը բավարար ուշադրություն չի դարձվել: Ներկայում այն շատ կարևորվում է տարածվածության, երբեմն ծանր ընթացքի և առաջացրած բարդությունների, ինչպես նաև բոլոր տարիքների ներգրավվածության պատճառով: Այն կարող է առաջացնել կյանքի համար վտանգավոր բադություններ, ինչպես, օրինակ` լյարդի ցիռոզը, լյարդաբջջային քաղցկեղը: Բարեհաջող ելք ապահովելու համար կարևոր է հիվանդության ժամանակին ախտորոշումը և միջոցների ձեռնարկումը:
Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը մշակել է պլան` մինչև 2030 թվականը վերացնել հեպատիտ C-ն ամբողջ աշխարհում ՝ իջեցնելով վարակի նոր դեպքերը մինչև 80 տոկոսի, իսկ մահացությունը՝ մինչև 65 տոկոսի:

Լյարդի ոչ ալկոհոլային ճարպային հիվանդությունը բազմահամակարգային հիվանդություն է` կապված այլ օրգան-համակարգերի և դրանցում ընթացող փոփոխությունների հետ, ուստի կարևորվում է մուլտիդիսցիպլինար մոտեցումը: Այլ ասոցիացիաների հետ համագործակցությունը կստեղծի հիվանդության պայքարի դեմ ավելի մեծ հնարավորություններ, կապահովի զարգացման ավելի արագ տեմպ:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ