Արգանդի հեռացումը միոմայի դեպքում. փրկության վիրահատություն, թե՞ չհիմնավորված վիրաբուժական միջամտություն. oncology.am

Արգանդի միոման վերարտադրողական համակարգի ամենահաճախ հանդիպող հիվանդություններից մեկն է: Ախտորոշումից հետո հաճախ բժիշկները հիվանդներին առաջարկում են խնդրից ազատվել արմատական եղանակով՝ հեռացնելով հանգույցները արգանդի հետ միասին:  Ինչպիսի՞ հետևանքներ կարող են լինել միոմայի դեպքում արգանդի հեռացումից հետո: Արդյո՞ք գոյություն ունի այդպիսի արմատական վիրահատության այլընտրանք: Եկեք միասին հասկանանք:

Միոմայի և այլ հիվանդությունների ժամանակ արգանդի հեռացման վիրահատությունը կոչվում է հիստերէկտոմիա (ինչպես նաև՝ արգանդի ամպուտացիա, էքստիրպացիա): Յուրաքանչյուր տարի ռուս գինեկոլոգ-վիրաբույժները իրականացնում են մոտ մեկ միլիոն այդպիսի վիրահատություն: Այն վերարտադրողական տարիքի կանանց իրականացվող վիրահատական միջամտությունների շարքում ըստ հաճախության երկրորդ տեղն է զբաղեցնում ՝ կեսարյան հատումից հետո:

Շվեդիայում արգանդի հեռացումը կազմում է բոլոր խոռոչային գինեկոլոգիական վիրահատությունների 38%-ը, իսկ Մեծ Բրիտանիայում՝ 25%-ը: Ռուսաստանում այդ ցուցանիշը տարբեր շրջաններում կազմում է 32-38%:  Հիմնականում հիստերէկտոմիայի ցուցումը արգանդի միոման է:

Հիստերէկտոմիան միոմայի բուժման ամենատարածված եղանակն է: Գինեկոլոգները, չնայած բուժման եղանակների զարգացմանը, հաճախ պահպանողական են: Նրանք համարում են, որ նույնիսկ բարորակ ուռուցքները պետք է հեռացնել շրջակա հյուսվածքների հետ միասին:

Սակայն, չէ որ բացի արգանդի հեռացումը, գույություն ունեն նաև միոմէկտոմիայի եղանակներ (հանգույցների հեռացում՝ արգանդի պահպանմամբ), կոնսերվատիվ հորմոնային բուժում և արգանդային զարկերակների էմբոլիզացիա:  Վերջին երեք եղանակը թույլ են տալիս ոչ միայն պահպանել արգանդը և հղիանալու հավանականությունը, այլ նաև խուսափել խոռոչային վիրահատությունից:
Բարեբախտաբար, արգանդի հեռացման բացարձակ ցուցումները վերանայվում են և զգալիորեն կրճատվում:

Միոմայի դեպքում արգանդի հեռացման ցուցումները

Միոմայի դեպքում հիստերէկտոմիայի իրականացման բացարձակ ցուցումներն են.

 

• միոմայի ժամանակ արգանդի իջեցումը կամ արտանկումը,
• չարորակ գործընթացի կասկած:

Սրանք հենց այն դեպքերն են, երբ վիրահատությունը կանխում է բարդությունները և փրկում կնոջ կյանքը:

Հանգույցի արագ աճը, արգանդային արյունահոսությունը և որովայնի ստորին հատվածում ցավերը տվյալ պահին չեն համարվում հիստերէկտոմիայի իրականացման բացարձակ ցուցում:

Երբ արգանդի հեռացում չի պահանջվում

Այս չափանիշները արգանդի հեռացման ցուցում չեն.
 

• Կնոջ տարիքը 35–40 տ-ից բարձր: Արգանդի հեռացումը բերում է դաշտանադադարի արհեստական առաջացման, սիրտ-անոթային և այլ բարդությունների ռիսկի մեծացման:
• Կինը հղիություն չի պլանավորում: Հղիանալու և ծննդաբերելու ցանկության բացակայությունը առիթ չի հանդիսանում կնոջ օրգանիզմը լուրջ միջամտության ենթարկելու համար:
• Արգանդի մկանային շերտում բազմաթիվ հանգույցներ: Բուժման այլընտրանքային եղանակների կիրառումը հնարավորություն կտա նվազեցնել հանգույցների չափերը և պահպանել վերարտադրողական ֆունկցիան:
• Մեծ չափերի հանգույց: Արգանդային զակերակների էմբոլիզացիան կարող է կրկնակի նվազեցնել հանգույցի չափերը նույնիսկ խոշոր միոմայի դեպքում:

Այս բոլոր դեպքերում գինեկոլոգը կարող է պնդել հիստերէկտոմիա իրականացնել: Նրա պնդումների հետ համաձայնվելուց առաջ հարկ է ուշադրությամբ ուսումնասիրել այլընտրանքային բուժման հնարավորությունները և վիրահատության ռիսկերը:

Հեռացման խոռոչային վիրահատությունն արդյո՞ք վտանգավոր է` որպես այդպիսին

Միոմայի դեպքում արգանդի հեռացումը, ինչպես արդեն նշեցինք, լուրջ խոռոչային վիրահատություն է: Էքստիրպացիայի ցանկացած եղանակի և մեթոդի դեպքում կարող են տարբեր ախտաբանություններ զարգանալ.
 

• Ընդհանուր անզգայացման բարդություններ: Հիստերէկտոմիայի ժամանակ մահացու ելքերի մոտ 95%-ը կապված է ընդհանուր անզգայացման բարդությունների հետ:
• Հարևան օրգանների և անոթանյարդային խրձերի վնասում: Նույնիսկ ամենփորձառու վիրաբույժը կարող է սխալ թույլ տալ: Արգանդի հեռացման ժամանակ հաճախ վնասում են միզապարկը և միզածորանը, ինչը կրկնակի վիրահատություն է պահանջում:
• Արյունահոսություն վիրահատության ժամանակ: Հատկապես հաճախ այս բարդությունն առաջանում է լապարասկոպիկ հիստերէկտոմիայի ժամանակ: Էնդոսկոպիկ գործիքներով դժվար է կարել անոթները և դադարեցնել արյունահոսությունը:
• Աղիքային անանցանելիություն: Արգանդի հեռացման ժամանակ որովայնի խոռոչ է լցվում արյուն, վիրաբույժի ձեռնոցների տալկը, փոշու մանրադիտակային մասնիկները: Այս ամենը բերում է որովայնի խոռոչում կպումների առաջացման, և կարող է հանդիսանալ աղիքային անանցանելիության պատճառ: Արդյուքնում պահանջվում է կրկնակի վիրահատություն:
• Բորբոքում և պերիտոնիտ: Վիրահատության իրականացման և հետվիրահատական վերքի մշակման  տեխնիկայի ցանկացած խախտում կարող է բերել որովայնամզի բորբոքման (պերիտոնիտ), թարախակալման, աբսցեսների և այլ բարդությունների առաջացման: 
• Նույնիսկ առանց բարդությունների արգանդի հեռացումից հետո վերականգնումը տևում է միջինը 6–8 շաբաթ:

Ինչո՞վ է սպառնում հիստերէկտոմիան ապագայում

Վիրահատությունից հետո նույնիսկ ամիսներ և տարիներ անց բարդությունների ռիսկը չի վերանում: Ժամանակի ընթացքում զարգանում է այսպես կոչված հետհիստերէկտոմիկ համախտանիշ:

Ըստ բ.գ.դ. Ն.Մ. Պոդզոլկովայի տվյալների՝ արգանդի հեռացումից հետո տարիների ընթացքում հետհիստերէկտոմիկ համախտանիշ զարգանում է կանանց 75–80%-ի մոտ:

Հետհիստերէկտոմիկ համախտանիշի դրսևորումների մեծ մասն առաջանում է էստրոգենային անբավարարության հետևանքով: Արգանդի հեռացումը բերում է ձվարանների, ինչպես նաև ողջ կանացի էնդոկրին համակարգի հորմոնային ֆունկցիայի նվազման:

Բազմաթիվ հայրենական հետազոտողների կարծիքով, զույգ ձվարանների պահպանումը հիստերէկտոմիայի դեպքում հնարավորություն է տալիս հետաձգել դաշտանադադարի զարգացումը 4–5 տարով: Սակայն որքան երիտասարդ է հիվանդը, այնքան վաղ է նրա մոտ զարգանում էստրոգենային անբավարարություն:

• Էստրոգենների մակարդակի նվազումը նպաստում է սիրտ-անոթային հիվանդությունների զարգացմանը: Մինչև 50 տարեկանը արգանդը հեռացրած կնոջ մոտ կաթվածի, սրտի իշեմիկ հիվանդության, ինֆարկտի և սրտային անբավարարության զարգացման ռիսկը զգալիորեն բարձր է: Այս տվյալները  2010 թվականին հրապարակվել են European Heart Journal-ում:
• Ըստ բժշկական հետազոտությունների՝ մեծանում է կրծքագեղձի, երիկամների, վահանաձև գեղձի քաղցկեղի զարգացման ռիսկը:
• Զարգանում են դաշտանադադարի նշաններ՝ անքնություն, ընկճախտ, գերքրտնարտադրություն, «ջերմահորդանք», ջերմության զգացում: Կինն արդեն  40 տարեկանում կարող է հետդաշտանադադարային ախտանիշներ զգալ:
• Կալցիումի փոխանակության խանգարման հետևանքով զարգանում է օստեոպորոզ: Ոսկրերը դառնում են ավելի փխրուն և բեկվող, մեծանում է կոտրվածքների ռիսկը:
• Էստրոգենների անբավարարության հետևանքով հեշտոցում առաջանում է չորություն, ցավ սեռական հարաբերության ժամանակ, նվազում է լիբիդոն, վերանում է հեշտոցային օրգազմը կամ զգալիորեն նվազում է վերջինիս ինտենսիվությունը:
• Զգալիորեն մեծանում է հեշտոցի պատերի իջեցման ռիսկը, խանգարվում է միզարձակումը: Անմիզապահություն զարգանում է հիվանդների մոտ 17%-ի մոտ:
• Հիստերէկտոմիայից հետո հիվանդների 42,3%-ի մոտ զարգանում է բակտերիալ վագինոզ,   6,4%-ի մոտ՝ ոչ սպեցիֆիկ վագինիտ:
• Զարգանում է մետաբոլիկ համախտանիշ, առաջանում են էնդոկրին խանգարումներ:
• 52,2% դեպքում հիվանդները նշում են զարկերակային գերճնշում, կանանց մոտ մեկ երրորդի մոտ՝ ճարպակալում, մոտ 25%-ի մոտ ճարպային փոխանակության խանգարում:

Ոչ բոլոր կանայք գիտեն, թե ինչով է վտանգավոր միոմայի ժամանակ արգանդի հեռացումը: Ողջ օրգանի հեռացումը չի կարող աննկատ մնալ օրգանիզմի համար: Վիրահատության ժամանակ և հետվիրահատական շրջանում առաջացած բազմաթիվ բարդությունները ստիպեցին կատարելագործել միոմայի բուժման մեթոդները:

Այսպիսով, հիստերէկտոմիան աստիճանաբար անցնում է երկրորդ պլան և մնում է որպես «փրկության բուժում»: Առաջանում են այս հիվանդության բուժման այլընտրանքային, ավելի արդյունավետ  և կատարյալ եղանակներ:

Միոմայի բուժման արգանդի հեռացման այլընտրանքային եղանակները

Միոմայի բուժման ավելի ժամանակակից, օրգան պահպանող եղանակներից են միոմէկտոմիան և արգանդային զարկերակների էմբոլիզացիան:  Շատ կլինիկաներ առաջարկում են նաև ֆոկուսացված գերձայնային աբլացիայի եղանակը, սակայն վերջինիս կիրառումը սահմանափակ է: 


    Ֆոկուսացված գերձայնային աբլացիան բուժման փորձարարական եղանակ է: Վերջինիս էությունը ՄՌՇ հսկողությամբ գերձայնի օգնությամբ միոմատոզ հանգույցների վրա ազդելն է: Եղանակն ունի կրկնության մեծ ռիսկ, քանի որ ոչնչացնում է ուռուցքային բջիջների ոչ 100%-ը: Ֆոկուսացված գերձայնային աբլացիան հակացուցված է 5 և ավելի հանգույցների դեպքում, եթե միոման տեղակայված է արգանդի հետին պատի վրա, ինչպես նաև, եթե հանգույցների ծավալը գերազանցում է  500 սմ3-ը:

• Միոմէկտոմիան միոմայի բուժման վիրահատական եղանակ է: Վիրահատական եղանակով հեռացվում են միոմատոզային հանգույցները ՝ պահպանելով արգանդը:  Այս եղանակն ունի վիրահատության նույն բարդությունների ռիսկը, որոնք հնարավոր են արգանդի հեռացման ժամանակ: Այս եղանակի թերություններից է նաև արգանդի վրա սպիների առաջացումը, որը  կարող է զգալիորեն բարդացնել բեղմնավորումը և հղիությունը:  Կանանց մինչև 30%-ը միոմէկտոմիայից հետո առնչվում է հիվանդության կրկնության հետ:
• Արգանդային զարկերակների էմբոլիզացիա: Վերջինս հանդիսանում է վիրահատության այլընտրանք: Արգանդային զարկերակի մեջ ներմուծվում են էմբոլներ՝ մանրագույն գնդիկներ:  Սրանք ընդհատում են միոմատոզ հանգույցների արյունամատակարարումը, ինչից հետո ուռուցքը մեռուկանում է: Այս գործընթացը օրգանիզմի համար անվտանգ է: Արգանդային զարկերակների էմբոլիզացիան ազդում է միոմայի բոլոր օջախների վրա միաժամանակ և կարող է կիրառվել հանգույցների ցանկացած չափի և տեղակայման դեպքում:  Էմբոլիզացիան կարելի է կիրառել գրեթե բոլոր դեպքերում, երբ ցուցված է վիրահատական միջամտություն: Այս միջամտությունը կարող է կիրառվել բարձր վիրահատական ռիսկով հիվանդների համար (սիրտ-անոթային հիվանդություններ, շաքարային դիաբետ, ճարպակալում): Բարդությունների ռիսկը կազմում է 1%-ից քիչ:

Եթե խոսքը կյանքի փրկության մասին չէ, պետք է կրկնակի մտածել՝ հիստերէկտոմիայի որոշում կայացնելուց առաջ: Հարկ է մտածել միոմայի բուժման ժամանակակից ալընտրանքային եղանակների մասին՝ առանց արգանդի հեռացման: Հիշեք, որ վերջնական ընտրությունը միշտ հիվանդն է կատարոմ:

Միոման զարգացման ամենավաղ շրջանում գրեթե անախտանիշ է: Հիվանդության ախտանիշները դրսևորվում են, երբ միոմատոզային հանգույցները մեծ չափերի են հասնում: Այս դեպքում բուժումը երկարատև է, բարդ և ոչ միշտ արդյունավետ:  Հիշեք, որ հիվանդությունը ավելի հեշտ է կանխարգելել, քան բուժել: Այդ պատճառով  21 տարեկանից կինը պետք է անցնի փոքր կոնքի օրգանների ամենամյա կանխարգելիչ ԳՁՀ: Դա հնարավորություն կտա հայտնաբերել ախտաբանությունը հիվանդության զարգացման սկզբում, և բուժում սկսել:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ