Ինչպե՞ս սնվել կրծքագեղձի քաղցկեղի բուժման ընթացքում. oncology.am

Կրծքագեղձի քաղցկեղի բուժման ընթացքում ախորժակը կարող է նվազել, սակայն, այնուամենայնիվ, արդյունավետ բուժման գրավականն առողջ սննդակարգն է: Բուժման ընթացքում ճիշտ սնուցումը կարևոր է, քան` երբևէ: Հիվանդության դեմ պայքարելու համար օրգանիզմն աշխատում է մեծ լարվածությամբ՝ վերականգնելով բջիջներ, որոնք, հավանաբար, վնասվել են ճառագայթման կամ քիմիաթերապիայի ընթացքում: Քաղցկեղի բուժման ընթացքում (հատկապես քիմիաթերապիայի ժամանակ) առաջանում են կողմնակի երևույթներ, այդ թվում` ախորժակի կորուստ: Պետք է համոզված լինել, որ օրգանիզմը ստանում  է բոլոր անհրաժեշտ վիտամինները և սննդարար նյութերը:

Վիտամիններ և սննդարար նյութեր

Պետք է կենտրոնանալ կալորիաների վրա: Էներգետիկ հավասարակշռության պահպանման համար օրգանիզմին անհրաժեշտ են կալորիաներ: Պացիենտների համար լավ նորություն կա. կարելի է ուտել այն ամենն, ինչ դուր է գալիս:

Մթերքներում վիտամինների և սննդարար նյութերի առկայության մեջ համոզվելու համար հարկ է ուշադրություն դարձնել ապրանքապիտակի գրությանը:

Բացի անհրաժեշտ քանակությամբ կալորիաների ապահովումը, կարևոր  է  հավասարակշռված սնվելը՝ կիրառելով բնական ծագման մթերքներ. մրգեր և բանջարեղեն:

Բուժման ցանկացած փուլում, լինի դա քիմիաթերապիա, վիրահատություն, ճառագայթային բուժում կամ` դրանց զուգակցումը, օրգանիզմը գտնվում է սթրեսի մեջ: Այդ պատճառով իմունային համակարգի ամրացման և վերականգնման համար, ինչպես նաև վերքերի լավացման համար, պարզապես, սպիտակուց է անհրաժեշտ: Ընտանի թռչունները, ձուկը, միսը սպիտակուցի հրաշալի աղբյուր են: Կարելի է նաև ընտրել լոբի, պանիր, գետնանուշի յուղ, ընկուզեղեն, ձու, յոգուրտ և կաթնային կոկտեյլներ:

Օգտակար սննդի մի քանի տարբերակներ

Ընկույզը և ձուն սպիտակուցի, վիտամին Е-ի, վիտամին В կոմպլեքսի աղբյուր են: Կարելի է թեթև և օգտակար նախաճաշել գետնանուշի յուղով և կրեկերներով:

Սպիտակուցի և վիտամին B-ի հրաշալի աղբյուր են միսը, պանիրը, ձուկը, ընտանի թռչունները, կաթը: Եթե սննդի հոտը սրտխառնոց է առաջացնում, որը լինում է քիմիաթերապիայի ժամանակ, խորհուրդ է տրվում այդ մթերքները կիրառել սառեցված վիճակում: Սպիտակուց և վիտամին B պարունակում է նաև լոբին:

Որպես ցիտրուսներին այլընտրանք  (եթե քիմիաթերապիայի հետևանքով բերանի խոռոչում վերքեր են առաջացել) կարելի է կիրառել մրգային հյութեր: Խնձորի խյուսը, դեղձը, տանձի նեկտարը նույնպես պարունակում են անհրաժեշտ վիտամիններ:

Երկաթի և К, А, Е վիտամինների հրաշալի աղբյուր է կանաչ տերևավոր բանջարեղենը: Սա բանջարեղենի բավականին մեծ խումբ է, որը ներառում է հազարը, թրթնջուկը, կաղամբի բոլոր տեսակները, սպանախը, մաղադանոսը, սամիթը, նեխուրը, մարգարիտ սոխը: Այդ բոլորը, բացի թրթնջուկից և սպանախից, կարելի է կիրառել ինչպես հում, այնպես էլ եփած վիճակում: 

Պետք է համոզվել, որ բանջարեղենն ու մրգերը լավ են լվացված, քանի որ սննդի խառնուրդների նկատմամբ իմուն համակարգը կարող է շատ զգայուն լինել:

Ըմպելիքների մասին

Ճառագայթումը և քիմիաթերապիան օրգանիզմը ջրազրկում են: Որոշ դեղեր, որոնք չեն հեռացվում օրգանիզմից, կարող են բերել երիկամային անբավարարության: Այդ պատճառով բուժման ընթացքում խորհուրդ է տրվում խմել բավարար քանակությամբ հեղուկ:
Եթե ջուրը քիմիաթերապիայի ազդեցությամբ տարօրինակ համ ունի, խորհուրդ է տրվում ապուրներ ուտել: Հավի ապուրի գլխավոր առավելությունը էլեկտրոլիտների ավելացումն է (այդ թվում` կալիումի, նատրիումի, մագնեզիումի և կալցիումի քլորիդների), որոնք բուժման կողմնակի ազդեցության հետևանքով օրգանիզմից կարող են դուրս բերվել: Մեկ ճաշատեսակով պետք չէ բավարարվել: Որևէ յուրահատուկ կախարդական ըմպելիք և մթերք գոյություն չունի: Լավագույնը հավասարակշռված և տարատեսակ սննդակարգն է:

Այսպիսով, սննդակարգի մասին` մանրամասն

Ձկան յուղոտ տեսակները կրծքագեղձի քաղցկեղի ժամանակ բացարձակ անվնաս են, իսկ շատ դեպքերում, նույնիսկ, խորհուրդ է տրվում: Հեշտ յուրացվող և օգտակար թթուները պարունակվում են հենց ձկան յուղում: Բուսական յուղը և տապակած սնունդը խորհուրդ է տրվում սահմանափակել, իսկ կերակուրը պատրաստել բարձրորակ կտավատի կամ ձիթապտղի յուղով:

Սննդի մեջ ներառել այնպիսի մթերքներ, որոնք արգելակում են խոլեսթերինի աճը, այդ թվում՝ բանջարեղեն (գազար, սխտոր, սոխ), մրգեր (ավոկադո, խնձոր), կանաչեղեն, ձուկ, հնդկաձավար և վարսակ, հունական ընկույզ:

Հաճախ կրծքագեղձի քաղցկեղի պատճառն օրգանիզմում հորմոնալ հավասարակշռության խախտումն է: Կնոջ համար բոլորովին էլ վատ չէ էստրոգենի բարձր պարունակությունը: Այս դեպքում նրանք ունեն մեծ կուրծք, գեղեցիկ վարսեր:  Սակայն մյուս հորմոնները էստրոգենի մակարդակը դաշտանադադարի ժամանակ չեն պահպանում: Պետք է լյարդին օգնել այն արյան միջից դուրս բերելու համար: Դրա համար անհրաժեշտ են խոլին, ինոզոլ և մեթիոնին պարունակող մթերքներ: Դրանք կարող են լինել արևածաղիկը, ընկույզը, առանց խմորիչի հացը և կարմիր խաղողը, որոնք կարելի է լրացնել հարուստ են բջջանքով մրգերով և բանջարեղենով, քանի որ աղիների աշխատանքին նպաստում է հենց բջջանքը: Հարկ է ընդունել կալցիում, որը յուրացվելով՝ նպաստում է հորմոնալ համակարգի հավասարակշռված աշխատանքին:

Որոշ հացահատիկների յուրացման դեպքում էստրոգենի ակտիվությունն ընկճվում է: Դրանք, առաջին հերթին, սոյայի հատիկներն ու լոբին են:  Սոյան կարելի է փոխարինել ցորենի ծլած հատիկներով, կանաչ բանջարեղենով, կաղամբով:

Ըստ ընդունած սննդի ծավալի` հացահատիկը պետք է կազմի կեսը: Կարելի է պատրաստել բանջարեղենային ապուր՝ հնդկաձավարի կամ հացահատիկի, գարու, բրնձի ավելացմամբ:

Հակացուցված են կոֆեին պարունակող ըմպելիքները՝ սուրճը, սև թեյը, կոլան: Սրանք նպաստում են հյուսվածքներում հեղուկի կուտակմանը, իսկ այտուցներն էլ, իրենց հերթին, նպաստում են սպիական հյուսվածքի աճին: Շատ օգտակար է կանաչ թեյը:

Օգտակար մթերքների մասին

Օգտակար է սննդի մեջ մշտապես հակաօքիսդանտներ կիրառել, որոնք կանխարգելում են ուռուցքի առաջացումը: Ներկայացնում ենք կրծքագեղձի քաղցկեղի կանխարգելման մթերքները:

Կանաչ թեյ

Կանաչ թեյը բոլոր ըմպելիքների թագավորն է, պարունակում է մեծ քանակությամբ հակաօքսիդանտներ: Ազդում է ակտինի վրա (բջջային սպիտակուց), որը քաղցկեղի վաղ շրջաններում մասնակցում է քիմիական փոփոխություններին:  Կանաչ թեյն այդ գործընթացը խոչընդոտում է: Խորհուրդ է տրվում օրական խմել 2-3 բաժակ կանաչ թեյ:

Գազար

Ֆալկարինոլի (սա բնական պեստիցիդ է, որի օգնությամբ այն պաշտպանվում է սնկերից) բարձր պարունակության շնորհիվ գազարը նվազեցում է քաղցկեղի առաջացման ռիսկը: Խորհուրդ է տրվում օրական ուտել ոչ մեծ գազար, ֆալկարինոլը մեծ չափաբաժիններով թունավոր է, մի չարաշահեք այն:

Խնձոր

Անտոցիան քիմիական նյութը խոչընդոտում է ուռուցքային բջիջների աճը: Մեկ խնձորում պարունակվում է այնքան հակաօքսիդանտ, որքան 500 մգ վիտամին С-ի երեք հաբի մեջ:  Բացի այդ, խնձորի համն ավելի հաճելի է քան դեղահաբինը:

Հապալաս

Հապալասը հայտնի է իր օգտակար հատկություններով, պարունակում է ուռուցքների առաջացմանը խոչընդոտող պտերոստիլբեն (բնական հակաօքսիդանտ), ինչպես նաև այլ նյութեր, որոնք քայքայում են ուռուցքային բջիջները: Պտերոստիլբենը պաշարում է վտանգավոր բջիջների աճի համար պատասխանատու գեները, այդպիսով, դանդաղեցնելով այն: Այս նյութը չի կարող բուժել քաղցկեղը, սակայն այն անփոխարինելի է կանխարգելման համար: Օրական մեկ բաժակ հապալասն առողջության համար բավականին օգտակար է:

Սոխ

Ֆլավոնոիդները հակաօքսիդանտներ են, որոնք ոչնչացնում են վնասակար ազատ ռադիկալները: Սոխի մեջ շատ ֆլավանոիդներ են պարունակվում: Քաղցկեղի կանխարգելման համար սոխի բոլոր տեսակներից առավել արդյունավետ են սուր հոտ ունեցողները: 

Կաղամբ

Կաղամբի մեջ պարունակվող ֆոլատը նվազեցնում է կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման ռիսկը: Հիվանդության կանխարգելման համար օգտակար է տարբեր տեսակի կաղամբների մեջ պարունակվող նյութերի համակցումը: Դրական ազդեցություն է թողնում կաղամբի օրական ընդամենը երկու բաժնի   ընդունումը:

Լոլիկ

Լիկոպինը կրծքագեղձի, միզապարկի, թոքերի, շագանակագեղձի և հաստ աղու քաղցկեղի զարգացման ռիսկը նվազեցնող հակաօքսիդանտ է, քանի որ չեզոքացնում է բջիջների վրա կործանիչ ազդեցություն ունեցող ազատ ռադիկալները: Լոլիկը հարուստ է այդ նյութով: Բացի այդ, այն պարունակում է նաև վիտամին С: Օրական 22 մգ լիկոպինը իդեալական չափաբաժին է, որը համապատասխանում է երկու թեյի գդալ տոմատի պյուրեին:  Լիկոպինն ավելի լավ յուրացվում է կոնսերվացված կամ խաշած մթերքներից:

Բրոկոլի

Այս կաղամբը հարուստ է գլյուկոզինոլատներով, որոնք քայքայում են քաղցկեղ առաջացնող նյութերը և խթանում են իմունային համակարգը: Խորհուրդ է տրվում շաբաթական ուտել 3-4 բաժին:  Ավելի լավ է բրոկոլին եփել գոլորշու վրա, որպեսզի օգտակար նյութերը չքայքայվեն: Առավել օգտակար են փափուկ գլխիկներով տեսակները, որոնք ավելի շատ ազդող նյութեր են պարունակում:

Ջրկոտեմ

Բարձրացնում է բետա-կարոտինի և լյուտեինի մակարդակը, որոնք պայքարում են ազատ ռադիկալների դեմ: Կարծիք կա, որ հենց ջրկոտեմն է օգտակար ծխողներին: Կանաչ տերևներն օգտագործում են որպես համեմունք, որոնց համը դառն է և տտպող, իսկ բույրը հաճելի է, սուր՝ նման ծովաբողկի հոտին: Դրանք ավելացնում են աղցաններին, ինչպես նաև կիրառում են որպես առանձին ճաշատեսակ՝ ավելացնելով կծու խոտաբույսեր:

Խորհուրդ է տրվում ուտել օրական 85 գրամ:

Չիլի պղպեղ

Այն հայտնի է ո՛չ միայն սուր համով: Չիլի պղպեղի յուրահատուկ համը պայմանավորված է կապսաիցինով՝ քաղցկեղային բջիջների միտոքոնդրիումները գրոհող նյութով: Ընդ որում, կապսաիցինն առողջ հյուսվածքները չի վնասում:  Ահա թե ինչու են հնդիկները և մեքսիկացիները, ովքեր նախապատվությունը տալիս են սուր սննդին, եվրոպացիների համեմատ հազվադեպ հիվանդանում քաղցկեղով: Սակայն, առայժմ, չիլի պղպեղի օրական անհրաժեշտ քանակության մասին տեղեկատվություն չկա:

Սև սալորաչիր

Բոլոր մրգերի և բանջարեղենների մեջ իր հակաքաղցկեղային ակտիվությամբ առաջին տեղն է զբաղեցնում: Սև սալորաչրում անհավանական քանակությամբ առկա է անտիցիանին մուգ պիգմենտը, որն առողջ բջիջները պաշտպանում է վերափոխվելուց: Բացի այդ, սև սալորաչիրը պարունակում է մեծ քանակությամբ բջջանք, որն ուժեղացնում է աղիների գալարակծկանքը: Վաղուց հայտնի է, որ աղիների դանդաղ դատարկման դեպքում արյան մեջ կրկին ներծծվում են մշակված շլակները և հորմոնները, որը կանանց մոտ նպաստում է կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացմանը, իսկ տղամարդկանց մոտ՝ մարսողական համակարգի քաղցկեղի առաջացմանը:

Օրական անհրաժեշտ է ուտել 5-6 հատ, շաբաթը երեք անգամ:

Չամիչ

Այս չորացրած հատապտուղներում հակաքաղցկեղածիններն ավելի շատ են, քան գինու և թարմ խաղողի մեջ: Չամչում հատկապես շատ է կվերտիցինը, որը կանխում է կանանց մոտ կրծքագեղձի քաղցկեղը և տղամարդկանց մոտ` շագանակագեղձի քաղցկեղը, ինչպես նաև` ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղը:  Անհրաժեշտ է կոնֆետի փոխարեն օրական մի բուռ չամիչ ուտել, շաբաթը 3-4 անգամ:

Ելակ

Չեզոքացնում է պարարտանյութում պարունակվող նիտրատների և նիտրիտների քաղցկեղածին ազդեցությունը:
Անհրաժեշտ է օրական կես բաժակ ելակ ուտել, շաբաթական երկու անգամ:

Նարինջ

Ինչպես մյուս ցիտրուսների, այնպես էլ նարինջի, հիմնական առավելությունը կենսաբանական  ակտիվ ֆլավոնոիդներն են, որոնք պայքարում են ուռուցքի դեմ:  Ֆլավոնոիդների և վիտամին C-ի բարձր չափաբաժինը միրգը դարձնում են չարորակ գոյացությունների կանխարգելման հրաշալի միջոց:

Անհրաժեշտ է ուտել երկու օրում` մեկ նարինջ:

Ազնվամորի

Ազնվամորու հիմնական առավելությունը մեծ քանակությամբ էլագաթթուն է, որն արգելակում է նախաուռուցքային բջիջների կիսումը: Բացի այդ, էլագաթթուն չեզոքացնում է օրգանիզմի վրա տապակած և ապխտած մթերքների ազդեցությունը: Թթուն պարունակվում է նաև ազնվամորու մուրաբայում, սակայն նրա օգտակարությունը կորչում է շաքարի առատության հետևանքով:
Անհրաժեշտ է սեզոնի ընթացքում ուտել օրական կես բաժակ: Խորովածի և գրիլի սիրահարներին խորհուրդ է տրվում սեղանն ավարտել մեկ բաժակ թարմ ազնվամորիով:

Սպանախ

Թարմ սպանախում պարունակվող կոէնզիմ  Q10-ն օգնում է ճանաչել իմունային համակարգի նախաքաղցկեղային գոյացությունները:
Ցանկալի է ամեն օր ճաշացանկի մեջ ընդգրկել սպանախի և հատկություններով վերջինիս նման տերևավոր կանաչեղենից պատրաստված աղցան:

Թուրինջ

Ինչպես նարինջը, թուրինջը ևս առանձնանում է վիտամին C-ի բարձր պարունակությամբ և թարմացնող համով, ինչը նրան դարձնում է ցանկալի:

Անհրաժեշտ է խմել օրական մեկ բաժակ հյութ:

Հակաքաղցկեղածին աղցաններ

Կանաչիով` ձուկ

Վերցնել պահածոյացված թունա ձկան մեկ տուփ, որտեղ այն մանրացված է սեփական հյութի մեջ:  Մանր կտրտել հազարը կամ սպանախը (մեկ բաժակ), խաշել երեք ձու և կտրտել խորանարդիկներով: Բոլոր բաղադրիչները խառնել, ավելացնել աղ` ըստ ճաշակի: Ավելացնել նաև կիտրոնի հյութի և ձիթապտղի յուղի խառնուրդ (1:1) կամ 15% թթվասեր (150 գ), կիտրոնի հյութ և մանանեխ (1 թեյի գդալ): Օգտակար աղցանը պատրաստ է:

Ինչու՞մ է կայանում օգտակարությունը: Թունա ձուկը և ձուն պարունակում են սելեն,  կոտեմը և սպանախը՝ սուլֆորաֆան: Այս երկու նյութերն էլ ազդում են քաղցկեղը արգելակող գեների վրա: Ազդեցությունն ուժեղանում է համատեղ կիրառման դեպքում:

Կարմիր-կանաչ

Ամանի մեջ ավելացնել կտրտած երեք լոլիկ: Ձեռքով առանձնացնել բրոկոլիի ծաղկաբույլերը (մեկ ճյուղ), ավելացնել լոլիկների վրա: Խառնուրդի վրա ավելացնել մանրացված բրազիլական ընկույզ (առկա է մեծ քանակությամբ սելեն): Աղն ավելացնել ըստ ճաշակի, այնուհետև հավելել խնձորի քացախ, բուսական յուղ (1:1), մեկ պճեղ ճզմած սխտոր և աղացած սև պղպեղ:

Ինչու՞մ է կայանում օգտակարությունը: Բրոկոլիի սուլֆորաֆանը և լոլիկի լիկոպենը միասին առավել արդյունավետ են ազդում. իմունային համակարգն ավելի հեշտ է ճանաչում նախաքաղցկեղային բջիջները:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ