Med-Practic
Նվիրվում է վաստակաշատ ուսուցիչ Գրիգոր Շահյանին

Իրադարձություններ

Հայտարարություններ

Մեր հյուրն է

Հրատապ թեմա

Առողջապահություն 2.2012

Հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունությունն ու դրա լայն տարածվածությունը` արդի գերխնդիրներից է

Հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունությունն ու դրա լայն տարածվածությունը` արդի գերխնդիրներից է

Շնչառական վիրուսային սուր հիվանդությունների (ՇՎՍՀ) ժամանակ հակաբիոտիկների անհիմն նշանակումը հակաբիոտիկակայունության ձևավորման վտանգավոր գործոններից մեկն է:

 

Գրիպի և մրսածության ժամանակ հակաբիոտիկների նշանակումն ու կիրառումը լայնորեն տարածված են` չնայած այն հայտնի փաստին, որ վերին շնչուղիների սուր վարակների 95%-ը հրահրվում է ոչ բակտերային հարուցիչներով, ավելի քան 200 տարբեր վիրուսներով: 

 

Այսօր վերին շնչուղիների վիրուսային հիվանդությունների յուրահատուկ բուժում չկա, իսկ վիրուսավարակների ժամանակ հակամանրէային դեղերի նշանակումը չի ազդում դրանց ընթացքի վրա: Այն կարող է արդարացված լինել միայն այն դեպքում, երբ կա մանրէային բարդությունների զարգացման վտանգ: 

 

Հակաբիոտիկներով ՇՎՍՀ-ի անարդյունավետ բուժումը հանգեցնում է բուժվողների զուր ծախսերի: Ավելին` կարող է նպաստել հակաբիոտիկակայուն մանրէների քանակի աճին և այդ հատկության ամրապնդմանը: Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ), ՇՎՍՀ-ի դեպքերի մեծամասնությունը «հակաբիոտիկների կարիք չունի»: Սակայն հաճախ բժիշկները ՇՎՍՀ-ի ժամանակ նշանակում են հակաբիոտիկներ, երբեմն` բուժվողների դրդմամբ: Էլ չենք ասում, որ վերջիններս ակտիվորեն, հաճախ` հարկադրված զբաղվում են նաև հակաբիոտիկներով ինքնաբուժմամբ` դրանով վտանգելով հետագայում այդ հակաբիոտիկներով բակտերային վարակիչ հիվանդությունների բուժման արդյունավետությանը: 

 

Ահա թե ինչու բժշկական ու դեղագործական ուսումնական հաստատությունների, բուժհիմնարկների, պոլիկլինիկաների, բոլոր օղակների բուժաշխատողները պետք է գիտակցեն հակամանրէային դեղերի նոր դասերի ստեղծման ճգնաժամային իրավիճակը և բուժման ստանդարտ ձեռնարկներ, ուսումնական դասագրքեր ու հիմնական դեղերի ցանկ կազմելիս` կանխավ պատճառաբանված զգուշավորությամբ կատարեն հակաբիոտիկների ընտրություն: 

 

Հակաբիոտիկների պատշաճ նշանակման, դրանց հանդեպ զգայունության որոշման վերահսկման և մանրէակայունության զարգացման դիտարկման նպատակով անհրաժեշտ է իրականացնել բուժհիմնարկի «մանրէակայունության անձնագրի» ստեղծումը: 

 

Հիմնվելով բուժկազմակերպության մանրէաբանական լաբորատորիայում հակաբիոտիկների նկատմամբ մանրէների զգայունության մասին ստացված իրական տվյալների վրա, պետք է յուրաքանչյուր տարի վերանայել վարակիչ հիվանդությունների ուղեցույցներում ներառված հակաբիոտիկների ցանկը` դրանք փոխարինելով առավել արդյունավետ դեղերով: Չպետք է մոռանալ, որ մանրէաբանությունը հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունության մասին օպերատիվ տեղեկատվության կարևոր օղակն է, իսկ հակաբիոտիկների նշանակումն առանց մանրէների զգայունության որոշման` մանրէակայունության ձևավորման հիմնական գործոններից է: Հակաբիոտիկների նշանակման ժամանակ մանրէների զգայունության որոշումը պետք է առօրյա բնույթ ստանա ինչպես հիվանդանոցում, այնպես էլ պոլիկլինիկայում:

 

Ցավոք` այսօր հակաբիոտիկներ նշանակվում են առանց դրանց հանդեպ մանրէների զգայունությունը որոշելու: Արդի տեխնոլոգիաների միջոցով` մանրէների աճի միջավայրում հակաբիոտիկների հանդեպ դրանց զգայունության հրատապ որոշման մեթոդի ներդրումը բժիշկներին թույլ կտա հակաբիոտիկներն առավել ռացիոնալ ու հիմնավորված ձևով օգտագործել: 

 

Հակաբիոտիկների գնման առևտրային մրցույթներ (տենդերներ) անցկացնելիս հակաբիոտիկի հետ մեկտեղ` անհրաժեշտ է ընդգրկել նաև դրանց նկատմամբ զգայունությունը որոշելու համար բավարար քանակով սկավառակներով և սննդային միջավայրերով մատակարարման մասին պահանջ: 

 

Ինչ վերաբերում է դեղագործներին ու դեղագետներին, ապա այսօր նրանք բուժվողի համար վերջին, սակայն հաճախ նաև` առաջին օղակն են լինում: ԱՊՀ շատ երկրներում կա հակաբիոտիկների դեղատոմսային բացթողման մասին օրենք, բայց մեր իրականության մեջ հակաբիոտիկներն անարգել կարելի է ձեռք բերել նաև առանց դեղատոմսի: 

 

Հետևելով դեղագետների միջազգային դաշնության հանձնարարականներին (ՙՄանրէակայունության քաղաքականության և հսկողության մասին որոշում՚, Վիեննա, 2000թ.)` հակամանրէային դեղերը պետք է որակվեն որպես խստորեն` միայն դեղատոմսով բաց թողնվող դեղեր: 

 

Պետք է նպաստել հակաբիոտիկների բացթողման կարգավորման և հսկողության գործընթացի խթանմանը, երաշխավորել որակյալ, գրանցված հակաբիոտիկների բացթողումը, ամեն կերպ խոչընդոտելով կեղծված դեղերի ի հայտ գալուն: Անհրաժեշտ է բնակչության շրջանում ինքնաբուժման և հակաբիոտիկների անհսկելի կիրառման վտանգի մասին քարոզարշավներ իրականացնել: 

 

Կրթական համակարգում` բժիշկների և դեղագետների դիպլոմային և հետդիպլոմային ուսուցման ծրագրերում անհրաժեշտ է ներդնել ու հատուկ ուշադրության արժանացնել բժշկական պրակտիկայում հակաբիոտիկների ռացիոնալ կիրառման սկզբունքները և դրանց նկատմամբ մանրէների կայունության զարգացման դեմ ուղղված միջոցառումները. թույլ չտալ դեղագործական ցանցից հակամանրէային դեղերի բացթողումը անասնաբուժության համար և հակառակը: Պետք է դեղագործների ուսուցողական ծրագրերի մեջ ընդգրկել ՙանասնաբուժական դեղատուն՚ բաժինը, բժիշկների, մանրէաբանների և համաճարակաբանների հետ մասնակցել հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունության հարցին նվիրված համատեղ ուսուցողական ծրագրերին, սեմինարներին և գիտաժողովներին:

 

Բնակչությանը անհրաժեշտ է ակտիվորեն բացատրել հետագա սերունդների համար հակաբիոտիկների պահպանման կարևորությունն ու անհրաժեշտությունը: Մանրէակայունության կասեցման ազգային կրթական ծրագրերում պետք է ներառվեն բնակչության բոլոր շերտերը` այդ թվում և դպրոցականները: 

 

Հայտնի է, որ գյուղատնտեսության և անասնաբուժության ոլորտում հակաբիոտիկները սկսեցին կիրառվել դրանց գյուտից անմիջապես հետո: Դրանք լայնորեն կիրառվում էին անասնաբուժության մեջ` որպես կենդանիների շատ հիվանդությունների բուժամիջոց: Սակայն հակաբիոտիկներն անասնաբուծության մեջ կիրառվում են նաև որպես գյուղատնտեսական մի շարք կենդանիների ու թռչունների աճի խթանիչ: Ապացուցված է, որ կերի մեջ փոքր քանակի հակաբիոտիկներ ավելացնելիս նախ նկատվում է տարբեր հիվանդությունների հետևանքով անասունների անկման զգալի կրճատում և կենդանիների ու թռչունների աճի ու զարգացման արագացում, որն իր հերթին նպաստում է կերի ծախսերի 5-10%-ով կրճատմանը: 

 

Որպես անասունների կերի հավելում կիրառվող հակաբիոտիկների ոչ մեծ խտությունները բացասաբար չեն ազդում օրգանիզմի և արտադրանքի որակի վրա: Անասունների աճի վրա հակաբիոտիկների փոքր խտությունների ազդեցության հարցերին են նվիրված բազմաթիվ հետազոտություններ: Սակայն այդ նյութերի խթանիչ ազդեցության մեխանիզմը լիովին պարզաբանված չէ: Հենց նման կենդանիներն էլ կարող են արտադրել հակաբիոտիկների նկատմամբ անընկալունակ մանրէներ: Արդյունքում դրանք կարող են թափանցել սպասարկող անձնակազմի օրգանիզմ (օրինակ` ձեռքերի քերծվածքների դեպքում) կամ շրջակա միջավայր, որտեղից մարդը կարող է վարակվել այդ բազմակայունությամբ օժտված մանրէներով: 

 

Հիվանդանոցներում, պոլիկլինիկաներում, անասնաբուժարաններում և անասնակեր պատրաստելիս հակաբիոտիկների չմտածված ու անհսկելի կիրառումը հանգեցրել է մանրէների կայունացման նոր աղբյուրների ծագման: Հակամանրէային դեղերի զգույշ, արդարացված կիրառումը միանգամայն անհրաժեշտ է ոչ միայն մարդու, այլ նաև կենդանիների բուժման ժամանակ, ինչպես նաև գյուղատնտեսական արտադրության մեջ:

 

2000թ. ԱՀԿ-ն իրականացրեց հետազոտություններ, որոնք հաստատեցին անասնաբուծության մեջ հակաբիոտիկների կիրառման բացասական ազդեցությունը, և խորհուրդ տրվեց դադարեցնել կամ կտրուկ պակասեցնել այդ ոլորտում աճի այն խթանիչների օգտագործումը, որոնք կարող են կիրառվել մարդու բուժման համար: Նաև առաջարկվեց ստեղծել գյուղատնտեսության մեջ հակաբիոտիկների շրջանառությունը հսկող խիստ համակարգ: 2006թ. Եվրամիությունը հայտարարեց անասնաբուծության մեջ հակաբիոտիկների կիրառումից հրաժարվելու մասին` չարգելելով դրանք որպես դեղեր անասնաբուժության մեջ օգտագործումը: Պետական մակարդակով այս արգելքը քաղաքական որոշում է: Եվրամիության ղեկավարությունը հակաբիոտիկների հասցրած վնասը համարում է հիվանդացության ու մահացության բարձրացմամբ պայմանավորված այնպիսի քաղաքական սպառնալիք, որը գերազանցում է այդ դեղերի կիրառման առևտրային շահը: Սակայն գործնականում աճի խթանիչներից հնարավոր չեղավ հրաժարվել: 

 

Անհրաժեշտ է իրավիճակի հավաստի վերլուծություն կատարել և գյուղատնտեսության ու անասնաբուժության մասնագետներին բերել հակաբիոտիկների անհսկելի կիրառումից ծագող վտանգը գիտակցելուն: Դրա արդյունքում պետք է գյուղատնտեսության ու անասնաբուժության ոլորտում հակաբիոտիկների կիրառման ակտիվ դիտարկում իրականացնել, ամրապնդելով գյուղատնտեսության և անասնաբուժության մեջ հակաբիոտիկների կիրառման օրենսդրությունը: 

 

Շրջակա միջավայրում հակաբիոտիկների անհսկելի տարածումը նույնպես հանգեցնում է դրանց հանդեպ մանրէային, կայուն նոր շտամների գոյացմանը: Այս մեղքի մեծ բաժինը ընկնում է դեղագործական արդյունաբերության վրա: Այսօր դեղերի զգալի մասն արտադրվում է ցածր եկամուտ ունեցող երկրներում` առաջին հերթին Չինաստանում և Հնդկաստանում, որտեղ քիչ ուշադրություն է հատկացվում շրջակա միջավայրի պահպանմանը:

 

Մեծ խնդիր է նաև դեղերի ոչնչացումը, որը շատ երկրներում կատարվում է անպատշաճ ձևերով, կամ ընդհանրապես այն չի կատարվում և դեղերը հայտնվում են շրջակա միջավայրում: Ուստի անհրաժեշտ է նաև նման էկոլոգիական խնդիրներ լուծել: 

 

Այս համատարած երևույթ դարձած բարդ խնդրի լուծման հարցում շատ կարևոր է առողջապահության, գյուղատնտեսության և արտաքին միջավայրի նախարարությունների հետ սերտ համագործակցությունը, նաև լրատվամիջոցների աջակցությունը` տարբեր երկրներում հակամանրէային դեղերի նկատմամբ կայունության զարգացման հիմնահարցերը լուսաբանելու, ազգային ու տեղական մակարդակներով պայքարի արդյունավետ միջոցներ ձեռնարկելու համար: 

 

Ակնհայտ է, որ մանրէների կայունությունը հակամանրէային դեղերի նկատմամբ բազմաշերտ, բարդ խնդիր է ու դրան դիմակայելու և սահմանափակելու համար անհրաժեշտ են բազում, ընդհանուր համաձայնեցված ջանքեր ազգային և համաշխարհային մակարդակով:

 

Սկիզբը` հանդեսի 2011 թ. N 4-ում

Հեղինակ. Անահիտ Այվազյան Դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն
Սկզբնաղբյուր. Առողջապահություն 2.2012 (295)
Աղբյուր. med-practic.com
Հոդվածի հեղինակային (այլ սկզբնաղբյուրի առկայության դեպքում՝ էլեկտրոնային տարբերակի) իրավունքը պատկանում է med-practic.com կայքին
Share |

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ

Կարդացեք նաև

Մուտք` հարուստ կենսափորձով. պրոֆեսոր Դերենիկ Դումանյանը` ՀՀ առողջապահության նախարար
Մուտք` հարուստ կենսափորձով. պրոֆեսոր Դերենիկ Դումանյանը` ՀՀ առողջապահության նախարար

Հանրահայտ ճշմարտություն է` մարդն իր գործում առավել հաջողակ է, երբ այս կամ այն հանգրվանին հասնում է աստիճան առ աստիճան, երբ առաջ մղող ուժը նվիրումն ու վստահված գործը պատվախնդրորեն կատարելն է...

ՀՀ օրենսդրությունը բուժօգնություն ստանալու իրավունքի մասին
ՀՀ օրենսդրությունը բուժօգնություն ստանալու իրավունքի մասին

Բժշկագիտության զարգացման ներկայիս փուլում մարդու բուժօգնությունը հնարավոր է կազմակերպել հիմնականում նրան զերծ պահելով ցավից և տառապանքներից...

ՀՀ օրենքներ
Իմ հաջողությունները գործընկերներիս հաջողություններն են. հարցազրույց բ.գ.դ., պրոֆեսոր Սմբատ Դաբաշյանի
Իմ հաջողությունները գործընկերներիս հաջողություններն են. հարցազրույց բ.գ.դ., պրոֆեսոր Սմբատ Դաբաշյանի

Հարցազրույց ՀՀ ԱՆ պրոֆեսոր Ռ. Յոլյանի անվան արյունաբանական կենտրոնի տնօրեն, բ.գ.դ., պրոֆեսոր Սմբատ Դաբաշյանի հետ...

Բժիշկներ
Երեկո` նվիրված առողջության պահպանման նվիրյալներին
Երեկո` նվիրված առողջության պահպանման նվիրյալներին

Հունիսի 21-ին մեր երկրում հերթական անգամ նշվեց բուժաշխատողի օրը, որը կազմակերպել էին ՀՀ առողջապահության նախարարությունն ու Հայաստանի առողջապահության աշխատողների արհեստակցական կազմակերպությունների հանրապետական միությունը...

Իրադարձություններ Հայաստանում
Բժշկական ասոցիացիաների Եվրոպական ֆորումի և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության ղեկավար կազմի համաժողովը Երևանում
Բժշկական ասոցիացիաների Եվրոպական ֆորումի և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության ղեկավար կազմի համաժողովը Երևանում

Սույն թվականի ապրիլի 19-20-ը Երևանի «Արմենիա Մարիոթ» հյուրանոցի« Տիգրան Մեծ» դահլիճում Հայկական բժշկական ասոցիացիան կազմակերպել էր Բժշկական ասոցիացիաների եվրոպական ֆորումի (ԲԱԵՖ) և Առողջապահության...

Իրադարձություններ Հայաստանում Միջոցառումներ
Համակարգչային կախվածություն
Համակարգչային կախվածություն

Արդյո՞ք համակարգչային կախվածությունը պետք է մտցնել հիվանդությունների միջազգային դասակարգման մեջ: Վերջին տարիներին հոգեկան առողջության ոլորտի մասնագետները քննարկում են...

Հոգեկան առողջություն
Առողջությունն ամեն ինչ է, առանց առողջության ամեն ինչ ոչինչ է. հարցազրույց պրոֆեսիոնալ բռնցքամարտիկ Արթուր Աբրահամի հետ
Առողջությունն ամեն ինչ է, առանց առողջության ամեն ինչ ոչինչ է. հարցազրույց պրոֆեսիոնալ բռնցքամարտիկ Արթուր Աբրահամի հետ

Հարցազրույց պրոֆեսիոնալ բռնցքամարտիկ Արթուր Աբրահամի հետ:

Ասում են սպորտն առողջության գրավականն է, սպորտին այդչափ մոտ կանգնած Արթուր Աբրահամն իրեն առողջ մարդ համարո՞ւմ է...

Մարմնամարզություն և սպորտ
Շուրջդաշտանադադարային շրջանում գտնվող կանանց միզարձակման խանգարումների բուժումը Վեզիկարով

Շուրջդաշտանադադարային շրջանը (պերիմենոպաուզա) կնոջ ֆիզիոլոգիական զարգացման ճգնաժամային փուլերից մեկն է: Այն ընդգրկում է նախադաշտանադադարային, դաշտանադադարի և հետդաշտանադադարային փուլերը` սկսած վերջին ինքնաբեր դաշտանից հետո մեկ և ավելի տարի...

Դեղամիջոցներ Պերինատոլոգիա, մանկաբարձություն և ուրո-գինեկոլոգիա Միզային համակարգ
Մարմնի հենաշարժական ապարատ
Մարմնի հենաշարժական ապարատ

Մարմնի հենաշարժական ապարատի հենք հանդիսացող կմախքի ոսկրերն իրար միացնող շարակցահյուսվածքային փակեղների և կապանների միջոցով կազմված բազմաթիվ հոդերը բավարար չեն շարժումներ իրականացնելու համար...

Անատոմիա և ֆիզիոլոգիա
Արթրոզ` հիվանդություն, որը կարելի է կանխել
Արթրոզ` հիվանդություն, որը կարելի է կանխել

Արթրոզը` հոդախտը, հոդերի քրոնիկական հիվանդություն է, որով տառապում է վաթսունն անց մարդկանց գրեթե 80 տոկոսը: Այն առաջանում Է հոդի հաճախակի գերբեռնվածության, վնասման, ներզատական համակարգի, նյութափոխանակության խանգարման, ավելցուկային քաշի...

Վնասվածքաբանություն և օրթոպեդիա
Բերանի խոռոչի ալերգիկ դրսևորումներ

Ալերգիա տերմինն ունի հունական ծագում և նշանակում է օտար ներգործություն: Ըստ էության խոսքը վերաբերում է օրգանիզմի իմունային համակարգի ուրույն ռեակցիային...

Ստոմատոլոգիա Ալերգոլոգիա
Արաբական խալիֆայության հայազգի բախտիշու բժիշկների գերդաստան
Արաբական խալիֆայության հայազգի բախտիշու բժիշկների գերդաստան

Արաբական նվաճումների հետևանքով VII-VIII դարերում Արաբական խալիֆայության իշխանության տակ անցան Պարսկաստանը, Սիրիան, Հայաստանը, Եգիպտոսը, Մարոկկոն, Իսպանիան: Մոլեռանդորեն իսլամ դավանելով հանդերձ` այդ...

Պատմության էջերից
Վագինիզմ մարմինը ցանկանում է, հոգին` վախենում...
Վագինիզմ  մարմինը ցանկանում է, հոգին` վախենում...

Յուրաքանչյուր կին վախենում է «դա» անել առաջին անգամ: Իսկ եթե առաջին անգամ չէ՞: Եթե արդեն հազարերորդ անգամ ցավի հանդեպ վախը, անհարմարության զգացումը, լարվածությունը չեն անցնում, ստիպում են կնոջը ներքուստ...

Սեքսոլոգիա ԿԻՆ: Ինտիմ
Եթե մանկիկը հիվանդացել է
Եթե մանկիկը հիվանդացել է

Երբ երեխան հիվանդանում է, հաճախ չգիտենք ինչպես վարվել, ինչ միջոցներով օգնել նրան այդ վիճակից դուրս գալու համար: Այս հարցերի շուրջ է մեր զրույցը Երևանի 2-րդ բուժմիավորման մանկական պոլիկլինիկայի մանկաբույժ Զարինե Կոջոյանի հետ...

Մանկական հիվանդություններ

ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ